Εις μνημόσυνον αιώνιον Νεκταρίου αρχιερέως

                Άγγελου Ασημινάκη, Θεολογου

«Εὐάρεστος Θεῷ γενόμενος ἠγαπήθης καί ζῶν μεταξύ ἁμαρτωλῶν μετετέθης. Ἡρπάγης, μή
κακία ἀλλάξῃ σύνεσίν σου ἤ δόλος ἀπατήσῃ τήν ψυχήν σου»(πρβλ. Σοφ. Σολ. 4:10-11).
Μόνο με αυτά τα λόγια του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Γραφής, μπορώ να δώσω την
απάντηση πού απαιτούν τά αμείλικτα ερωτήματα της ανθρώπινης λογικής και υπόστασης
μας για την πρόωρη κοιμήση του πολυαγαπημένου και πολυσέβαστου Γέροντα μας.
Η κοίμηση του μας λυπεί αφάνταστα. Τον αγαπούσαμε. Δακρύσαμε πολύ στον πόνο του.
Προσευχηθήκαμε πολλές φορές για τη σωτηρία του. Κλίνουμε τον αυχένα στις
ανεξιχνίαστες βουλές του Θεού. Ο Κύριος έχει στα πανάχραντα χέρια Του την εξουσία της
ζωής και του θανάτου.
Ο αοίδιμος μητροπολίτης Νεκτάριος ήταν πολύ αγαπητός στην Εκκλησία της Κρήτης. Είχε
κάποια χαρακτηριστικά που πρέπει να τα επισημάνουμε γιατί αποτελούν υποθήκες για
όλους μας.
Ο αείμνηστος Μητροπολίτης υπήρξε πρότυπο Ιεράρχου. Αγνός και τίμιος, ευθύς και
ανιδιοτελής. Συνετός και σώφρων. Συγχωρητικός αλλά προπάντων δίκαιος. Σεμνός,
ταπεινός, διακριτικός, αφιλάργυρος, φιλάνθρωπος, ευγενής, φιλακόλουθος, φιλομόναχος,
έγινε «τύπος των πιστών εν λόγω, εν αναστροφή, εν αγάπη, εν πνεύματι, εν πίστει, εν
αγνεία» (Α΄ Τιμ. 11, 12-13) αγάπησε πολύ τους ανθρώπους και τον τόπο αλλά επίσης
κέρδισε τον σεβασμό και την αγάπη του ποιμνίου του, που τον σεβόταν και τον
υπεραγαπούσε.
Η ευταξία, η ιεροπρέπεια και η λειτουργική του χάρη τον έκαναν έναν από τους
ωραιότερους μυσταγωγούς της θείας λατρείας. Πάντοτε χαμογελαστός, προσηνής,
φιλάρετος, λαμπρός συνεχιστής της γνήσιας Ορθόδοξης μοναχικής παραδόσεως και της
μοναχικής ακρίβειας.
Παραδοσιακός και ταυτόχρονα ρηξικέλευθος, με ανοικτούς οφθαλμούς, που έβλεπαν το
αύριο της Εκκλησίας και του τόπου και οραματίζονταν συνεχώς. Ήταν μακρόθυμος και
ανεκτικός, ανεξίκακος αλλά και μαχητικός για τα δίκαια του λαού του.
Τον βλέπουμε να χτίζει, να ανακαινίζει και να επανδρώνει μοναστήρια, να αγωνίζεται για
την μύηση των πιστών στη λειτουργική και μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας και ταυτόχρονα
να πρωτοστατεί σε έργα κοινωνικής ευποιίας και να στηρίζει με κάθε τρόπο εμπερίστατους
ανθρώπους της Μητροπόλεώς του.
Ὁ μακαριστός Νεκτάριος έχει γίνει ένα σύμβολο. Η αρχιερατεία του, ἡ δοκιμασία της
ασθενείας του, ὁ πρόωρος θάνατός του, τον έχουν φέρει κοντά στον πόνο του κάθε
ανθρώπου, τον έχουν καταστήσει ίνδαλμα υπομονής, καρτερίας, ανεξικακίας και
πνευματικής δυνάμεως.
Όποτε τον συναντούσα, με ρωτούσε πάντα αν χρειάζομαι κάτι, και αν μπορεί σε κάτι να με
βοηθήσει "Όταν θέλεις κάτι να μου το λες". Δεν ήθελα και δεν τον επιβάρυνα με τις δικές
μου έγνοιες, αλλά και μόνο που μου το έλεγε- και ήξερα ότι το εννοούσε απολύτως- μου έφτανε.

Όλο το αληθινό μεγαλείο του ανθρώπου, όλος ο πνευματικός του αγώνας, όλος ο κόπος του
φαίνονται στις τελευταίες στιγμές της ζωής του. Και ο Μακαριστός αυτό το έδειξε. Ήταν
αληθινά μεγάλος άνθρωπος.
Σε μια από τις τελευταίες του επιστολές προς το ποίμνιο του ανέφερε :«Να λέτε σε όλους,
ότι τους αγαπώ πολύ. Τώρα είμαι περισσότερο κοντά τους και πιο κοντά στο Θεό. Πόσο με
αγαπά ο Θεός! Με το Χριστό τα πάντα υπομένεις και για όλους υπάρχει ανάσταση».

Ο Νεκτάριος την πιστότητα και την ευγνωμοσύνη του υπερεκπερισσού την απεδείκνυεα καθημερινά προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο Γεροντάς του Αρχιεπίσκοπος Ευγένιος του
έδωσε το υπόδειγμα να αγαπά το Φανάρι, να σέβεται τον Πατριάρχη του.
Μα και χαιρόμαστε ταυτόχρονα μυστικά, γιατί, «τελειωθείς εν ολίγω, επλήρωσες χρόνους
μακρούς. Αρεστή γαρ ην τω Κυρίω η ψυχή σου». Κι εκεί που βρίσκεσαι «μετά πάντων των
τω Θεώ ευαρεστησάντων», έχεις λόγο και παρρησία.
Γέροντα τώρα πια σε νοιώθουμε ταχυδρόμο των προσευχών και των δεήσεών μας, των
δακρύων και των εκ βάθους στεναγμών μας.
Μας δίδαξες με τη ζωή σου το φόβο του Θεού.
Αιωνία σου η μνήμη, Γέροντα Νεκτάριε.

Ο ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΧΕΡΡΟΝΗΣΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ

Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη Θεολόγος-Φιλόλογος 

«Δίκαιοι εἰς τὸν αἰῶνα ζῶσι» και «τελευτήσαντος ἀνδρὸς δικαίου οὐκ ὄλλυται ἐλπίς», λέγει η Γραφή. Ο μακαριστός μητροπολίτης Πέτρας και Χερρονήσου κυρός Νεκτάριος (εξεδήμησε προς Κύριον την 15η Οκτ. 2015) ανήκε στους δικαίους και για τούτο θα ζει αιώνια, όχι στις μνήμες των ανθρώπων αλλά στη μνήμη της Εκκλησίας, δηλαδή στη «μνήμη» του Θεού: «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος». Και τι σημαίνει δίκαιος στην εκκλησιαστική γλώσσα; Δίκαιος είναι εκείνος που φυλάσσει τις εντολές του Θεού, που ζει κατά Θεόν, που εναποθέτει τη ζωή του στο Θεό με απόλυτη εμπιστοσύνη σ’ Αυτόν. Και ο μακαριστός αρχιερέας Νεκτάριος έτσι ζούσε: τηρώντας το θέλημα του Θεού με βαθιά πίστη προς Εκείνον, στον οποίο είχε αφιερωθεί παιδιόθεν «ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ, ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ», σύμφωνα με τα λόγια του Χριστού. Με αυτή τη βαθιά, αγαπητική του σχέση με το Θεό και την Εκκλησία πορευόταν στη ζωή του, αυτή ήταν ο οδηγός στους λόγους και τα έργα του.

Για έναν τέτοιο άνθρωπο και Ιεράρχη όσα και να γράψεις είναι λίγα και ο λόγος είναι πάντοτε φτωχός. Διότι, όταν πρόκειται για μια από τις πιο φωτεινές μορφές της σύγχρονης ιστορίας της Εκκλησίας της Κρήτης, τα λόγια δεν στέκονται ικανά να περιγράψουν ως αληθώς τον ένθεο κληρικό, το φιλακόλουθο, φιλάγιο και φιλόκαλο Ιεράρχη με το σπουδαίο εκκλησιαστικό έργο, τον μοναχό που είχε αφιερώσει τη ζωή του στο Θεό, το θεολόγο που είχε κάνει πράξη τη ρήση του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ότι θεολόγος είναι όποιος προσεύχεται αληθινά, το ρήτορα που μάγευε τους ακροατές με το χάρισμα του λόγου του, τον συνοδικό που τον διέκρινε η σύνεση και το μέτρο, τον άνθρωπο με την ευστροφία και το χιούμορ, που έφτανε κάποτε μέχρι τον αυτοσαρκασμό. Διότι όλα αυτά και άλλα πολλά ήταν ο μακαριστός μητροπολίτης Νεκτάριος. Γνωρίζω ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως γράφει ο Θουκυδίδης, «χαλεπὸν τὸ μετρίως εἰπεῖν»(είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς αντικειμενικά). Ωστόσο θα μπω στον κίνδυνο να γράψω για το πρόσωπο του εκδημήσαντος, με σκοπό όχι να εκθέσω τη ζωή και το έργο του, το οποίο έχει ήδη αποτιμηθεί από το ποίμνιό του και την Εκκλησία της Κρήτης και όχι μόνο, αλλά για να δώσω την εικόνα του ανδρός, έτσι όπως τον γνώρισα και τον έζησα, αφού είχα τη μεγάλη ευλογία να με περιβάλει με την αγάπη του και να με τιμήσει με τη φιλία του.

Ο Νεκτάριος, ένας Ιεράρχης με αμιγώς εκκλησιαστικό φρόνημα, ήταν ο άνθρωπος που σε κέρδιζε από την πρώτη κιόλας στιγμή που τον γνώριζες. Το παράστημά του, η βιβλική του μορφή, η ανυπόκριτη συμπεριφορά του, η άνεσή του, η ευγένειά του, η ευπροσηγορία του σε έκαναν να σταθείς μπροστά του με δέος και σεβασμό αλλά και, συγχρόνως, να νιώσεις ότι βρίσκεσαι δίπλα σε οικείο σου άνθρωπο. Λόγω του χαρίσματος του λόγου και της ρητορικής δεινότητας που τον διέκριναν, η συνομιλία μαζί του ήταν όχι μόνο απολαυστική αλλά κυρίως ωφέλιμη για τον συνομιλητή του. Εξάλλου, ήταν ο άνθρωπος που ήξερε την τέχνη της επικοινωνίας, που ήξερε να διαλέγεται χωρίς βλοσυρότητα ή επίπλαστη σοβαρότητα αλλά με ανυπόκριτο χαμόγελο και ανοιχτή την αγκαλιά. Έτσι ο μακαριστός Ιεράρχης ασκούσε στο συνομιλητή του, αλλά και στο ακροατήριό του ευρύτερα, μια μοναδική γοητεία τόσο με τον καρδιακό και ελάχιστα εγκεφαλικό λόγο του, όσο και με το ήθος του, με την όλη παρουσία του. Ήταν η παρουσία ενός χαρισματικού και χαριτωμένου ορθόδοξου Ιεράρχη, ενός Ιεράρχη που απέπνεε το ήθος και το άρωμα της Ορθοδοξίας.

Το εκκλησιαστικό, λειτουργικό και φιλομοναστικό του ήθος αποκαλυπτόταν ποικιλοτρόπως. Ήταν άριστος λειτουργός. Γνώριζε απόλυτα και τηρούσε την λειτουργική τάξη της Εκκλησίας, ήταν φιλόμουσος και βίωνε το μυστήριο της Θ. Λειτουργίας. Όποιος έτυχε να συμμετέχει σε ακολουθίες στις οποίες προεξήρχε, μπορεί να μαρτυρήσει γι’ αυτό ορθόδοξο λειτουργικό και ιερατικό ήθος που απέπνεε ως λειτουργός. Μετρημένες, ήρεμες, σοβαρές ιερατικές κινήσεις, εκφωνήσεις μελωδικές χωρίς υπερβολές και εκζήτηση, έκφραση που έδειχνε εσωτερικό βίωμα, ύφος που αποκάλυπτε την εσωτερική χαρά που τον πλημμύριζε κατά την ώρα του μυστηρίου. Αλλά μεγάλη του αγάπη ήταν και ο μοναχισμός. Μοναχός ο ίδιος, ο Νεκτάριος αγαπούσε με ένταση τα μοναστήρια και τη μοναστική ζωή, πράγμα που έδειξε με την ακοίμητη προσπάθειά του να ανακαινίσει όλες τις μονές της μητροπόλεώς του και να αναγεννήσει, στο μέτρο του εφικτού, τον μοναχισμό, έτσι ώστε τα μοναστήρια να ξαναγίνουν πόλος έλξης για χιλιάδες πιστών χριστιανών.Αλλά ο εκδημήσας Ιεράρχης ήταν και ο άνθρωπος της αγάπης, αυτός που στεκόταν με ανθρωπιά δίπλα στην καθημερινότητα του ποιμνίου του με εκκλησιαστικό και όχι με κοσμικό τρόπο. Σκοπός του ήταν να λύνει τα προβλήματα των ανθρώπων, όχι όμως με τον τρόπο των πολιτικών, αλλά να τους βοηθά με τον τρόπο της Εκκλησίας, πράγμα που μεταφράζεται ως προσπάθεια να καταλάβουν οι άνθρωποι ότι, πέρα και πάνω από τα καθημερινά προβλήματα, υπάρχει η σωτηρία του ανθρώπου. Κι αυτό μόνο η Εκκλησία μπορούσε και μπορεί να το προσφέρει. Για τη λύση των τοπικών και εκκλησιαστικών προβλημάτων ο μητροπολίτης Νεκτάριος συνεργάστηκε επιτυχώς και με τους τοπικούς άρχοντες. Διότι, ενώ ήταν βαθιά εκκλησιαστικός, την ίδια στιγμή γνώριζε την τέχνη της διαπραγμάτευσης, ήξερε πώς και από πού να διεκδικήσει, για το καλό της Εκκλησίας και του λαού πάντοτε, ήταν δηλαδή ένας άνθρωπος της εποχής του. Αυτό σημαίνει πως ήταν παράλληλα παραδοσιακός και σύγχρονος, χωρίς το ένα να αντιστρατεύεται το άλλο. Στο πρόσωπό του συνταιριάζονταν αρμονικά ο παραδοσιακός, με την αυστηρή εμφάνιση Ιεράρχης και ο σύγχρονος, πολύ καλά πληροφορημένος για τα προβλήματα και τα ιδεολογικά και φιλοσοφικά ρεύματα του καιρού μας, άνθρωπος. Πατούσε γερά στην ελληνορθόδοξη παράδοση, αλλά το βλέμμα του διαπερνούσε και ερευνούσε τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ήταν ο Ιεράρχης με τους ανοιχτούς ορίζοντες, με την πνευματική ευρυχωρία, αυτός που έβλεπε την οικουμενική Εκκλησία, έμπεδος, ωστόσο, στην εκκλησιαστική παράδοση και σταθερά προσηλωμένος στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο προέβαλλε και υπερασπιζόταν με όλες του τις δυνάμεις.

Πάνω από όλα, όμως, ο μακαριστός Ιεράρχης είχε την αρχοντιά της Ρωμιοσύνης, ήταν ένας άρχοντας, με όλη τη σημασία που έχει η λέξη. Άρχοντας στην εμφάνιση, άρχοντας στην ψυχή και στο ήθος. Αρχοντική καθ’ όλα η συμπεριφορά του, αρχοντικές οι κινήσεις του, αρχοντική η φιλοξενία του, αρχοντική η παρουσία του, αρχοντική η ευγένειά του. Και τούτο, διότι ο Νεκτάριος είχε ανεβεί σε υψηλές πνευματικές κορυφές, είχε προσεγγίσει το φως του Θεού, ήταν «ὅλος ὅλῳ ἀφιερωμένος Θεῷ». Απ’ αυτή την υψηλή σκοπιά θεωρούσε τον κόσμο και τα του κόσμου, ζώντας ταυτόχρονα εντός του κόσμου. Όταν, πριν από λίγο καιρό, τον επισκέφθηκα στη Μητρόπολη, για να του ευχηθώ «καλή ανάρρωση», με εντυπωσίασαν το θάρρος του, η πίστη του, ο τρόπος που αντιμετώπιζε την ασθένειά του: «-Η αρρώστια», μου είπε, «με έκανε καλύτερο άνθρωπο. Μου έδωσε την ευκαιρία να δω από άλλη σκοπιά τα πράγματα. Με βοήθησε να αγαπήσω περισσότερο το Θεό και τους ανθρώπους. Ο Θεός που μας έδωσε τα πάντα, ας κάμει και με μένα ό, τι θέλει. Γενηθήτω το θέλημά Του». Αληθινά, ιώβεια αντιμετώπιση!

«Τοιοῦτος ἡμῖν ἔπρεπεν ἀρχιερεύς, ὅσιος, ἄκακος, ἀμίαντος».Η προς Κύριον εκδημία του μητροπολίτου Νεκταρίου αποτελεί όντως μια μεγάλη απώλεια για την Εκκλησία και το λαό της Κρήτης. Σήμερα είμαστε όλοι φτωχότεροι. Το κενό που αφήνει είναι όντως δυσαναπλήρωτο. Ὀμως, αφού η βουλή του Θεού ήταν άλλη, ας πούμε το χρυσοστομικό: «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν». Ο Θεός τον χάρισε στην Εκκλησία, ο Θεός τον πήρε κοντά Του. Όσοι τον γνωρίσαμε είναι σίγουρο ότι θα τον κρατήσουμε για πάντα στη μνήμη μας ως τον Ιεράρχη που, όντας «εἰς τύπον Χριστοῦ», ποίμανε το λαό του Θεού ορθοδόξως και αγαπητικώς. Θα θυμούμαστε τους λόγους του, το ιερατικό του ήθος, την αρχοντιά του, το χαμόγελό του, την ευγένειά του, την εργατικότητά του, το ελεύθερο φρόνημά του. Κι εκείνος από τον ουρανό, όπου βρίσκεται, θα εξακολουθεί να προσεύχεται για όλους μας, συμμετέχοντας εσαεί στην ουράνια Θ. Λειτουργία.

Παιδαγωγικές υπομνήσεις του Μητροπολίτη Πέτρας και Χερρονήσου Νεκταρίου

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΡΙΛΙΓΚΑ, ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΘΕΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΘΕΟΛΟΓΩΝ

«Η παιδεία αφορά την υπόσταση του Γένους μας, το μέλλον της Πατρίδας μας» (Μητροπολίτης Πέτρας Νεκτάριος)

Η πρόσφατη εκδημία του Πέτρας και Χερρονήσου κυρού Νεκταρίου έστρεψε το ενδιαφέρον μου σε κείμενα του, πρόσφατα και παλιά, κυρίως με παιδαγωγικό περιεχόμενο. Το παρόν σύντομο δημοσίευμα δεν αποτελεί εξαντλητική προσέγγιση της παιδαγωγικής συνεισφοράς και του μορφωτικού έργου του αοίδιμου Μητροπολίτη. Είναι ένα επιλεκτικό σταχυολόγημα αντιπροσωπευτικών θέσεων και διδαχών του, το οποίο κατατίθεται ευλαβώς στη μνήμη του, ως ταπεινή ευχαριστία για όσα έπραξε και έκφρασε για την εκπαίδευση και τον κόσμο της.

Δεν είναι λίγες οι φορές που ο Μητροπολίτης Νεκτάριος ασχολήθηκε με την παιδεία, τους ανθρώπους της και τα προβλήματά της. Ενδιαφερόταν για τα μείζονα και ελάσσονα εκπαιδευτικά ζητήματα, τη λειτουργία των εκπαιδευτικών θεσμών, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, στην περιφέρειά του και ευρύτερα. Συχνά διατύπωνε με σθένος και παρρησία τη γνώμη του και απευθυνόταν υπεύθυνα στους αρμοδίους όταν διαπίστωνε προβλήματα. Με δική του πρωτοβουλία πραγματοποιήθηκαν συσκέψεις εκπαιδευτικών στελεχών στην περιφέρειά του. Ενθάρρυνε εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν στο πνευματικό έργο της Μητρόπολης, εξυπηρετώντας τους με αξιόλογες υλικοτεχνικές υποδομές και επιστημονικά μέσα. Υποστήριξε επιστημονικές ενώσεις εκπαιδευτικών και φιλοξένησε συνέδρια και εκδηλώσεις τους. Βασική έγνοιά του ήταν η γενική ανύψωση της παιδείας, με υπέρβαση των χρόνιων αδυναμιών της και με στόχο την αυθεντική μόρφωση και πνευματική προκοπή των παιδιών.

Οι αντιλήψεις και οι προβληματισμοί του αποτυπώνονται γραπτά σε διάφορα κείμενα, άρθρα, ομιλίες, ποιμαντορικές εγκυκλίους και επίκαιρες παρεμβάσεις. Συχνά απευθυνόταν στην εκπαιδευτική κοινότητα με γραπτά μηνύματα, όπως κατά την έναρξη του σχολικού έτους, την εορτή των Τριών Ιεραρχών, την αποφοίτηση των μαθητών του Λυκείου, σε έκτακτες περιστάσεις κ.ά. Αν και αγαπούσε τη λογοτεχνική καλλιέπεια, ο λόγος του δεν ήταν ξύλινος, ήταν ανθρώπινος, υπαρξιακός, ρεαλιστικός, οξυδερκής, ευθύς, τεκμηριωμένος. Ο προβληματισμός του συνδύαζε βαθιά γνώση και όραμα.

Η αφετηρία της σκέψης του ήταν εκκλησιαστική και χριστιανική. Κεντρική διήκουσα στις θέσεις του είναι ότι η παιδεία αποτελεί κυρίως πνευματική υπόθεση «πού ἀφορᾶ τόν ὅλο ἄνθρωπο, ὡς ψυχοσωματική ὕπαρξη»[1]. Με αφορμή ένα επίκαιρο πρόβλημα, τονίζει ότι η οποιαδήποτε υποτίμηση «τῶν πνευματικῶν συμβόλων» στην παιδεία θέτει σε κρίση και αμφιβολία τους προσανατολισμούς, τους στόχους και τις προοπτικές της[2]. Η παιδαγωγική διεργασία πρέπει να βασίζεται σε γερά πνευματικά θεμέλια. Με την έννοια αυτή «τα ζητήματα της παιδείας δεν επιλύονται με όρους υλικοτεχνικής υποδομής. Χρειάζεται όραμα»[3]. Πολύ περισσότερο, η παιδεία «δεν είναι υπόθεση των πολιτικών και των γραφειοκρατών»[4]. Όσοι εμπλεκόμαστε με οποιοδήποτε τρόπο στο παιδαγωγικό έργο οφείλουμε «νὰ δίδουμε προτεραιότητα στὶς πνευματικὲς ἀξίες, στὰ χαρίσματα, στὸν ἐσωτερικὸ πλοῦτο τοῦ κάθε ἀνθρώπου»[5].

Σύμφωνα με την άποψή του, η αγωγή στον τόπο μας βασιζόταν επί αιώνες στα μορφωτικά αγαθά του ελληνικού πολιτισμού και της χριστιανικής πνευματικότητας. Αυτό το «συναμφότερον τῆς κατά Θεόν καί κατά κόσμον σοφίας»[6] έχει δοκιμαστεί διαχρονικά και γι’ αυτό στις σύγχρονες συνθήκες αναδεικνύεται πειστικό εχέγγυο για την υπέρβαση της κρίσης. Κάποτε έγραψε ότι «ἄν γίνουμε καλύτεροι Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί θά ἀποβοῦμε καί καλύτεροι Ἕλληνες»[7]. Σε εξαιρετικά δύσκολες εποχές, στα χρόνια της σκλαβιάς, με τη βοήθεια της παιδείας «διατηρήσαμε ἄσβεστη τή φλόγα τῆς φιλογένειας, πού μᾶς ἔφερε τήν παλιγγενεσία τῆς ἐλευθερίας»[8]. Στις σημερινές δύσκολες συνθήκες, η μόνη παιδεία που έχει προοπτική είναι «ἡ φωτιστική καί ἁγιαστική θεανθρώπινη παιδεία»[9]. Αυτός ο σκοπός ξεπερνά τα όρια της σκοποθεσίας του σημερινού σχολείου και τις δυνατότητές του και γι’ αυτό απαιτείται συστράτευση όλων για την επίτευξή του, δηλ. της εκπαίδευσης, της κοινωνίας, των πνευματικών ταγών, της οικογένειας και οπωσδήποτε της Εκκλησίας. Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η ευθύνη της Εκκλησίας, η οποία πρέπει «να αποβάλει αυτήν τη σκόνη του κοσμικού, της κρατικοδίαιτης διαγωγής, του συμβιβασμού, της κάλυψης, της στήριξης, της ανοχής σε αδικίες και πολιτικούς αμοραλισμούς»[10]. Η θέση της Εκκλησίας είναι κοντά στον λαό του Θεού «συγκακουχούμενη» και όχι στον κόσμο «των ανταγωνισμών, των σκοπιμοτήτων, της κυριαρχίας της εξουσίας και της αδικίας»[11]. Το όραμα της Εκκλησίας είναι «μία οικουμένη της ενότητας, της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης και της αγάπης»[12]. Στην προσπάθεια για την υπέρβαση της κρίσης είναι σημαντική και η αποστολή της παιδείας και γι’ αυτό είναι «μάταιος ὁ κόπος πού γίνεται μόνο γιά τά οἰκονομικά μεγέθη. Χωρίς παιδεία εἶναι καταδικασμένο ἕνα ἔθνος»[13].

Μια πρόταση παιδείας που έχει ρίζες στην παράδοσή μας δεν μπορεί παρά να προβάλλει με ενάργεια τις απλές πνευματικές αξίες της, που είναι υποβαθμισμένες και λησμονημένες στην εποχή μας, όπως αυτές της «ἀξιοπρέπειας, συνέπειας, εἰλικρίνειας, σεμνότητας»[14], καθώς επίσης «τῆς φρόνησης, τῆς σύνεσης καὶ τῆς διάκρισης»[15]. Αυτή η προσέγγιση βρίσκεται στον αντίποδα «τοῦ ἀνθρωποκεντρισμοῦ καί τῆς ἐγκοσμιοκρατίας» που ταλανίζει τον σύγχρονο κόσμο[16]. Μια αυθεντική μορφή αντίστασης στην αλλοτρίωση, την κοινωνική παρακμή, την ηθική κατάπτωση ακόμη και την οικονομική κρίση είναι η «μαθητεία στην παράδοση»[17]. Αυτή η μαθητεία δεν είναι μια στενή μουσειακή προσκόλληση σε άψυχα πράγματα, ούτε επιφανειακή τουριστική ενασχόληση για κάποιο ωφελιμιστικό σκοπό. Για τον Μητροπολίτη Νεκτάριο, «μνημεία και μνήμες αποτελούν μία ιδιοφυή αντιμετώπιση των προκλήσεων των καιρών, αποτελούν ζωντανά στοιχεία στην πολιτιστική παράδοση και είναι εμπνευστές της ζωής μας μέχρι σήμερα»[18]. Επιπρόσθετα, η μαθητεία στην παράδοση δεν είναι εθνικιστική εμμονή. Η παράδοση του Γένους υπερβαίνει τα στενά εθνικά όρια. Αυτό τεκμαίρεται και από τη μακραίωνη μαρτυρία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της οποίας ο Μητροπολίτης Νεκτάριος θεωρούσε τον εαυτό του πιστό μαθητή αλλά και υπήρξε ένθερμος κήρυκας. Ως προς το τελευταίο ζήτημα, επισημαίνει συχνά ότι εμείς οι Κρήτες έχουμε μεγάλο προνόμιο αλλά και ιδιαίτερη ιστορική ευθύνη ως «κλήματα τῆς εὐκληματούσης ἀμπέλου τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας»[19].

Στην υπόθεση της παιδείας είναι σημαντική η αποστολή του εκπαιδευτικού λειτουργήματος. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι αναντικατάστατος και η προσφορά τους ανεκτίμητη. Παράλληλα, είναι μεγάλη και η ευθύνη τους. Στο πλαίσιο αυτό, ο Μητροπολίτης Νεκτάριος όταν διαπίστωνε ελλείψεις τις επεσήμαινε χωρίς περιστροφές: «Ἡ προχειρότητα στό μάθημα, οἱ ἀδικίες στή βαθμοθηρία κάποιων καί ἡ ἀπουσία τῆς κατάλληλης προετοιμασίας τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ κάνουν τούς νέους νά μισοῦν τό σχολεῖο τους»[20]. Επιπλέον: «Χρειάζεται εντοπισμός του ελλείμματος της παιδείας. Ποιος δεν γνωρίζει ότι έχει συντελεστεί μία ποιοτική εξαλλοίωση του διδακτικού λειτουργήματος σε διαδικασία μεταφοράς διδακτέας ύλης; Υπάρχει, προωθείται, η αξιολόγηση ως διαρκής διαδικασία για την ποιότητα του εκπαιδευτικού λειτουργήματος; Μπορεί να κυριαρχεί η εκπαίδευση εις βάρος της παιδείας;»[21]. Απευθυνόμενος προς τους εκπαιδευτικούς επισημαίνει νουθετώντας τις δυσκολίες του έργου της αγωγής: «Τά παιδιά μας εἶναι, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη ἐποχή, εὐαίσθητα, εὐόλισθα, εὐρύπιστα»[22]. Επίσης, «δέν θέλουν πολλές συμβουλές. Τά πολλά “πρέπει” καί “μή” δέν ἐνδείκνυνται σ’ αὐτά»[23]. Γι’ αυτό παρακαλεί τους παιδαγωγούς να μην τα «πληγώνουν», να τους χαρίζουν πάντοτε «ἐλπίδα, αἰσιοδοξία, ἐμπιστοσύνη, χαρά» και να αναδεικνύουν «τὴν ἱερότητα τοῦ κόσμου καὶ τῶν ἀνθρωπίνων σχέσεων μέσα ἀπό τήν ἐπικοινωνία, τήν ἀναστροφή» μαζί τους[24]. Πεποίθησή του είναι ότι «ἡ καλύτερη παιδεία εἶναι ἡ παιδεία τῆς ἀγάπης»[25]. Αυτή μπορεί να παιδεύσει αληθινά τούς νέους, να αναδείξει τα πρόσωπά τους, να τους χαρίσει ευεξία, να καλλιεργήσει τα χαρίσματα και τις δεξιότητές τους, να πραγματώσει τις εφέσεις και τους πόθους τους. Για τον Μητροπολίτη Νεκτάριο, «ἡ ἀπροϋπόθετη ἀγάπη εἶναι ὁ ὑπέρτατος σκοπὸς τῆς ἀγωγῆς»[26]. Στον αληθινό παιδαγωγό «βίος καί λόγος, νοῦς καί καρδιά, πρέπει νά ἀλληλοπεριχωροῦνται»[27].

Βασικό ζήτημα στον παιδαγωγικό προβληματισμό του αποτελούσε ο τρόπος της επικοινωνίας με τους νέους: «Με απασχολεί σοβαρά το θέμα πώς θα βρούμε τον κώδικα επικοινωνίας με τα παιδιά και τους νέους, οι οποίοι πρωτίστως δέχονται τις συνέπειες αυτής της κρίσεως; Πώς θα τους εμπνεύσουμε; Με λόγια; Με κηρύγματα; Με δημόσιες σχέσεις και πνευματικά κέντρα; Δεν πρόκειται ποτέ να έλθουν, να μας εμπιστευτούν». «Τι θέλουν τα παιδιά μας; Αναζητούν γνησιότητα ήθους, καθαρότητα και εντιμότητα, θυσιαστικό, ηρωικό πνεύμα, λεβεντιά, αξιοπρέπεια». Οι νέοι επιζητούν «το γνήσιο, το πηγαίο, το αληθινό» και απεχθάνονται «το κάλπικο, το υποκριτικό, το φολκλορικό, το δημοσιοσχεσίτικο, το αλαζονικό, που φαντάζει μέσα στις κοινωνίες»[28].

Ο Μητροπολίτης Νεκτάριος ήταν γνώστης των διαστάσεων του αντίστοιχου παιδαγωγικού ζητήματος στην εκπαίδευση. Στο πλαίσιο της αντίληψής του για τον ανθρωπιστικό προσανατολισμό της παιδείας, τονίζει την ευθύνη όλων όσοι είμαστε παιδαγωγοί «νά προτάσσουμε τοῦ μηχανιστικοῦ γνωσιοκεντρισμοῦ τήν καλλιέργεια τῆς ἀλληλεγγύης, τοῦ σεβασμοῦ τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου καί τῆς δημιουργίας»[29] και να μην τους παραδίνουμε «στή μανία τῆς στείρας γνώσης καί τῆς πληθωρικῆς πληροφορίας»[30]. Οι τελευταίες θέσεις είναι επιστημονικά σύγχρονες και έγκυρες.

Ο μακαριστός Μητροπολίτης ειλικρινά πίστευε «ότι έχουμε υπέροχα παιδιά, εφήβους, νέους, πιο λεβέντες από τους προγόνους τους»[31]. Αυτό δεν τον εμπόδιζε να επισημαίνει τις ευθύνες τους και γι’ αυτό τα καλούσε να συμβάλλουν «στήν ἐξυγίανση τῆς δημόσιας παιδείας»[32], «νά ἀγωνίζονται, νά ἐκπαιδεύονται, ἀπό φιλότιμο, ὄχι μόνο γιά νά πετύχουν στή ζωή τους»[33]. Επίσης, τα καλούσε να αποφύγουν τους κινδύνους του αποπροσανατολισμού, να βάζουν στόχους, να τολμούν, να κρατούν τις παραδόσεις. Οι μεγαλύτεροι «ὁφείλουμε νά τούς ζητήσουμε συγγνώμη γιά τήν Ἑλλάδα πού τούς παραδίδουμε»[34]. Με αφορμή τα τρέχοντα κοινωνικά προβλήματα που απασχολούν πολλούς νέους δεν κρύβει την ανησυχία του: « Ἡ ἐποχὴ μας εἶναι δύσκολη, ρευστή, μεταβατική. Οἱ ἐκρήξεις τῶν νέων θὰ συνεχισθοῦν. Ἡ ἀνασφάλεια ποὺ βιώνουν εἶναι ἔντονη»[35]. Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνει ότι «δεν είναι η κρίση η πιο μεγάλη μας συμφορά, αλλά το εμπάργκο που στήσαμε ανάμεσά μας»[36].

Τελικά, για τον Μητροπολίτη Νεκτάριο, μπορούμε να έχουμε ελπίδα και αισιοδοξία εάν όλοι αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Κάπου γράφει: «Οἱ ἐπεμβάσεις τοῦ Θεοῦ στὴν ἱστορία καὶ τὴ ζωὴ μας εἶναι πάντα μυστικὲς καὶ ἀθόρυβες»[37]. Όταν η παιδεία εμπνέεται από τα παραπάνω ιδανικά μπορεί να λειτουργήσει σαν αθόρυβο μυστήριο. Κάπου αλλού αναφέρει: «Ἡ Ἐκκλησία μᾶς διδάσκει ὅτι “τά παρόντα ὁδός ἐστίν” καί ὁ ἄνθρωπος “ὁδίτης καί ὁδοιπόρος”, σέ μία ἀδιάκοπη πορεία πρός τό αἰώνιο»[38]. Η αληθινή παιδεία συνδράμει τον άνθρωπο στην πορεία προς το αιώνιο. Το ελπιδοφόρο μήνυμα, σύμφωνα με τη φράση του, είναι ότι «ὄλοι μποροῦμε νά κάνουμε Πάσχα, νά συντρίψουμε μοχλούς αἰωνίους, νά ὑπερβοῦμε ποικίλους θανάτους»[39].

Γεώργιος Στριλιγκάς

Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων και Πρόεδρος του Παγκρήτιου Συνδέσμου Θεολόγων

Σημειώσεις:

[1] Μητροπολίτου Πέτρας και Χερρονήσου Νεκταρίου, Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014. Όλες οι σημειώσεις που ακολουθούν παραπέμπουν σε κείμενα του Μητροπολίτου Νεκταρίου (εφεξής χωρίς αναφορά του συγγραφέα), δημοσιευμένα στον ιστότοπο της Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου, στη διεύθυνση http://impeh.gr (ανακτήθηκαν: 25 Οκτωβρίου 2015).
[2] Ό.π.
[3] Πώς βλέπω την παιδεία και τι συμβουλεύω τους νέους, 2013.
[4] Ό.π.
[5] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2013.
[6] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014.
[7] Εγκύκλιος για την Κυριακή της Ορθοδοξίας, 2015.
[8] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014.
[9] Ό.π.
[10] Ένας Επίσκοπος μιλάει για την κρίση, 2014.
[11] Ό.π.
[12] Ένας Επίσκοπος μιλάει για την κρίση, 2014.
[13] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014.
[14] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2015.
[15] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών 2013.
[16] Εγκύκλιος για την Κυριακή της Ορθοδοξίας, 2015.
[17] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014.
[18] Ομιλία για τον εκκλησιαστικό τουρισμό.
[19] Ομιλία για τη συμπλήρωση εκατό ετών από τη γέννηση του αοιδίμου Οικ. Πατριάρχου Δημητρίου, 2014.
[20] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2015.
[21] Πώς βλέπω την παιδεία και τι συμβουλεύω τους νέους, 2013.
[22] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2015.
[23] Ό.π.
[24] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2013.
[25] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2015.
[26] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2013.
[27] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014.
[28] Ένας Επίσκοπος μιλάει για την κρίση, 2014.
[29] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2013.
[30] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014.
[31] Χαιρετισμός στην έναρξη του Παγκοσμίου Συνεδρίου Κρητών, Άγ, Νικόλαος, 30 Ιουλίου - 1 Αυγούστου 2010.
[32] Μήνυμα προς τους αποφοίτους της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, 2008.
[33] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2015.
[34] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2014.
[35] Εγκύκλιος για την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, 2013.
[36] Ομιλία σε χειροτονία κληρικού.
[37] Εγκύκλιος Χριστουγέννων, 2014.
[38] Εγκύκλιος Πρωτοχρονιάς, 2015.
[39] Εγκύκλιος Πάσχα, 2012.

Συκοφαντία: "Ψευδολογίας Χείμαρρος

 γράφει ο αρχιμ.Θεόφιλος Λεμοντζής 

«Λύτρωσαί με ἀπὸ συκοφαντίας ἀνθρώπων, καὶ φυλάξω τὰς ἐντολάς σου». (Ψαλμ. 118, 134).

Ο λόγος του ψαλμωδού είναι αποκαλυπτικός. Εκφράζει την απελπισμένη στάση του απλού και ανυπεράσπιστου ανθρώπου απέναντι στο θανατηφόρο δηλητήριο που ενσταλάζουν οι συκοφάντες. Όπως το δηλητήριο του φιδιού ενσταλάζεται μέσα στον ανθρώπινο αίμα χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα να αφαιρεθεί από αυτό με κανέναν τρόπο∙ κατά τον ίδιο τρόπο το δηλητήριο της συκοφαντίας ενσταλάζεται μέσα στις ανθρώπινες συνειδήσεις και οδηγεί στο θάνατο ανθρώπινες υπολήψεις. «Περιήλθα όλη την οικουμένη και είδα όλες τις συκοφαντίες που γίνονταν κάτω από τον ήλιο. Και να, ποτάμι τα δάκρυα που χύνουν οι συκοφαντούμενοι και δεν υπάρχει κανείς να τους παρηγορήσει», αναφέρει ο σοφός Εκκλησιαστής(Εκκλ. 4,1).

Ο λόγος του ψαλμωδού είναι πάντα επίκαιρος διότι η ανθρώπινη φύση παραμένει η ίδια από τότε που ο άνθρωπος μεθυσμένος από τη θανατηφόρα ηδονή της εωσφορικής αυτοθεώσεως έγινε παράφρων και δέσμιος του Άδηi και απομακρύνθηκε από το Θεό∙ από τότε που ο Κάιν εφόνευσε τον αδελφό του Άβελ υποκινούμενος από το φθόνο και τη ζήλεια και μέχρι τη συντέλεια του αιώνος τούτου, διότι όπως μας διδάσκει ο Μέγας Αντώνιος «η κακία ακολουθεί την ανθρώπινη φύση όπως η σκουριά το χαλκό και η ακαθαρσία το σώμα». Η κακία των ανθρώπων παραμένει αιώνια. Δεν πρέπει να μας παραπλανούν τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρωπίνου πολιτισμού. Η θανατηφόρος νόσος του φθόνου που οδηγεί στη συκοφαντία συνεχίζει να διαβρώνει τις κοινωνικές σχέσεις, δηλητηριάζει τον κοινωνικό ιστό και οδηγεί σε ανθρώπινες τραγωδίες. Ενδέχεται μάλιστα ο σύγχρονος άνθρωπος να ενθουσιάζεται από κάποιες ιδεολογικές αρχές περί αγάπης προς την ανθρωπότητα γενικά και αόριστα, παρά το γεγονός ότι στην καρδιά του φωλιάζει θανάσιμο μίσος για τον πλησίονiii. «Τα σκοτεινά νέφη του μίσους καλύπτουν από τα μάτια μας το Ουράνιον Φως. Μόνοι τους οι άνθρωποι δημιουργούν για τον εαυτό τους την κόλασή τους..», αναφέρει ένας μεγάλος σύγχρονος πνευματικός πατέρας, ο Γέροντας Σωφρόνιος.

Όσον αφορά την ετυμολογία της λέξεως συκοφαντία προέρχεται από το ουσιαστικό σύκο και το ρήμα φαίνω, φανερώνω. Έχουν προταθεί πολλές ερμηνείες. Η επικρατέστερη είναι αυτή του Ζηνόδωρου ο οποίος ισχυρίζεται ότι όταν κάποτε είχε πέσει λιμός στην Αθήνα, ο δήμος ενέκρινε ψήφισμα που απαγόρευε την εξαγωγή σύκων· όποιοι κατήγγελλαν άλλους ότι εξάγουν σύκα, ονομάστηκαν συκοφάντες. Ίσως οι συκοφάντες των Αθηνών δεν φανέρωναν στις αρχές μόνο αυτούς που εξήγαγαν παρανόμως τα σύκα αλλά και ίσως εκβίαζαν τους πλούσιους εμπόρους ότι θα τους καταγγείλουν ψευδώς ότι εξάγουν σύκα αν δεν τους έδιδαν ένα χρηματικό ποσό. Στην τρέχουσα ορολογία, συκοφαντώ σημαίνει διατυπώνω ή διαδίδω εσκεμμένα ψευδείς και κακόβουλες κατηγορίες εναντίον κάποιου για να τον μειώσω, να τον εκθέσω και ο συκοφάντης είναι αυτός που κατηγορεί κάποιον γνωρίζοντας απόλυτα ότι είναι ψευδείς οι κατηγορίες. Διαβάλλω και συκοφαντώ είναι συνώνυμα ρήματα καθώς σημαίνουν τη διάδοση ψευδών κατηγοριών. Η συκοφαντία είναι μία εσκεμμένη και προμελετημένη ενέργεια, με πλήρη διαύγεια αντίληψης και στόχου, κατά της υπόληψης και της τιμής του προσώπου, με προφορική ή γραπτή διατύπωση ψευδούς καταγγελίας ή κατηγορίας.

Συκοφαντία… Μια λέξη που προφέρεται τόσο εύκολα όσο εύκολα διαπράττεται. Μια λέξη που εμπερικλείει μια αρνητική ενέργεια, μια πράξη κατευθυνόμενη με πλήρη συνείδηση, μεθοδευμένα και στοχευμένα. Κατασκευάζει πράγματα που δεν άκουσε και ερμηνεύει πράγματα που δεν κατάλαβε. Είναι ένας διαρκής θάνατος του συκοφαντούμενου. Σύμφωνα με τον αείμνηστο γέροντα Μωυσή τον αγιορείτη ο συκοφάντης είναι δεινός ψεύτης, κακός άνθρωπος, δόλιος και ζηλόφθονος. Πρόκειται για πρόσωπο δειλό, διαστροφικό και ακαλλιέργητο. Έχει επιπολαιότητα, ρηχότητα, μετριότητα και περιέργεια. Οι συκοφάντες χαίρονται ιδιαίτερα όταν βρίσκουν ακροατές και αναγνώστες των ψευδών τους. Παγιδεύουν απρόσεκτους και αδαείς φίλους τους οποίους δεν είναι καθόλου δύσκολο αύριο να διασύρουν κι αυτούς και να διαδώσουν ανυπόστατες κατηγορίες. Η συκοφαντία είναι χειρότερη της κατηγορίας, γιατί εσκεμμένα χρησιμοποιεί το ψεύδος εναντίον άλλου. Η εμπάθεια του συκοφάντη είναι φοβερή. Συνεργάζονται το μίσος και η κακία, η ζήλια και ο φθόνος, η εχθρότητα και η απάτη.

Εφευρέτης της συκοφαντίας είναι ο διάβολος όπως αναφέρει και ο άγιος Νεκτάριος. Ψεύτης και πατέρας του ψεύδους, ο διάβολος αποδίδει στον εαυτό του μια φοβερή αποστολή, την αποστολή να αλλοιώνει εκ προθέσεως την αλήθεια. Ήταν αυτός ο οποίος συκοφάντησε το Θεό στην Εύα καθώς προσπάθησε να την πείσει ότι ο Θεός ψεύδονταν όταν προειδοποίησε τους πρωτόπλαστους για πνευματικό και σωματικό θάνατο σε περίπτωση παράβασης της εντολής. «Καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· οὐ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε· ᾔδει γὰρ ὁ Θεός, ὅτι ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί, γινώσκοντες καλὸν καὶ πονηρόν»(Γεν. 3,4-6). Άλλωστε η ίδια η ετυμολογία της λέξης διάβολος προέρχεται από το ρήμα δια-βάλλω, που είναι συνώνυμο με το ρήμα συκοφαντώ, και σημαίνει χωρίζω-διαιρώ και φανερώνει ότι κύριο χαρακτηριστικό του διαβόλου είναι ότι δια-βάλλει δηλαδή χωρίζει, κομματιάζει αντί να ενώσει, καταστρέφει τα πάντα, αντί να δημιουργήσει. Ο διάβολος είναι εκείνος που διαιρεί, που χωρίζει, αποκόπτει κάθε επικοινωνία μεταξύ Θεού και ανθρώπου και μεταξύ των ανθρώπων. Άλλωστε αυτό δεν κάνει και ο κάθε συκοφάντης; Μέσω της διάδοσης ψευδών ειδήσεων ενσπείρει μίσος ανάμεσα σε πατέρα και γιο, ανάμεσα στο σύζυγο και τη σύζυγο, ανάμεσα σε προϊστάμενο και υφιστάμενο. Για αυτό το λόγο μάς συμβουλεύει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «δεν θα συκοφαντήσεις, για να μην εξομοιωθείς με το διάβολο που συκοφάντησε το Θεό στην Εύα, και γίνεις καταραμένος σαν αυτόν.

Η συκοφαντία, δυστυχώς, έχει γίνει σήμερα διαδεδομένος τρόπος συμπεριφοράς πολλών ανθρώπων με αποτέλεσμα να θεωρείται ως κάτι το φυσιολογικό και να μην ονομάζεται καν συκοφαντία. Μέσω της ευρείας και παγκόσμιας διάδοσης του ιντερνέτ οι συκοφάντες δεν ψιθυρίζουν πια μόνο στο αυτί ψευδείς ειδήσεις αλλά τις αναγγέλλουν μέσω του ιντερνέτ για να είναι αποτελεσματικότερος ο τρόπος καταστροφής συνειδήσεων και ταυτόχρονα να διατηρείται η ανωνυμία τους. Έχουμε δει να σπιλώνονται προσωπικότητες, υπολήψεις, οικογενειάρχες, με τραγικά πολλές φορές αποτελέσματα· άνθρωποι να χάνουν την εργασία τους, να διαλύεται η οικογένειά τους, να έχουν χάσει την υγεία τους ακόμη, δυστυχώς και να αφαιρούν την ίδια τους τη ζωή πάνω στην απελπισία για την αδικία που διαπράχθηκε εις βάρος τους. Πρόκειται για ένα σύγχρονο bullying.

Η συκοφαντία είναι «ψευδολογίας χείμαρρος», θα τονίσει ο Μέγας Βασίλειος. Τα συκοφαντικά λόγια είναι διαδόσεις που δεν στηρίζονται στην αλήθεια και στην πραγματικότητα. Είναι ένα μέσον το οποίον πάντοτε οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν για να πλήξουν άλλους. Είναι μία πληγή στο σώμα της κοινωνίας. Είναι μία αρρωστημένη και παθολογική κατάσταση που φανερώνει το βόρβορο που υπάρχει μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Οι Πατέρες της Εκκλησίας ονομάζουν τη συκοφαντία θυγατέρα του μίσους και του φθόνου. Τα συκοφαντικά λόγια ως άλλα πούπουλα, όπως χαρακτηριστικά τα παρομοιάζουν μερικοί Άγιοι μας, που τα φυσά ο άνεμος, διασκορπίζονται στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και είναι αν όχι αδύνατον, φοβερά δύσκολο να συγκεντρωθούν πάλι πίσω, όταν αποκαλυφθεί η απάτη της συκοφαντίας ή όταν ο συκοφάντης μετανοήσει και θελήσει να επανορθώσει το κακό που προκάλεσε. Πάντα θα μένουν υπολείμματα και τραύματα από μια συκοφαντία που έχει συντελεσθεί. Σ’ αυτή την πραγματικότητα και φιλοσοφία, εξάλλου, στηρίχθηκε το "δόγμα" του Γκαίμπελς που έλεγε: "ρίξτε-ρίξτε λάσπη, στο τέλος κάτι θα μείνει" και το οποίο εφαρμόζουν πιστά σήμερα, πολλά οργανωμένα συμφέροντα στους χώρους των επιχειρήσεων, της πολιτικής, της εκκλησίας και αλλαχού. Ενώ ο δολοφόνος σκοτώνει το σώμα, ο συκοφάντης σκοτώνει την τιμή και την υπόληψη, τα οποία είναι ανώτερα από κάθε υλικό αγαθό.

Ποιο είναι όμως το κίνητρο που ωθεί τον άνθρωπο στο να συκοφαντεί τον συνάνθρωπό του και να εκτοξεύει ψέματα εναντίον του; Η ασκητική εμπειρία μάς έχει υποδείξει ότι τα κίνητρα του συκοφάντη είναι η ζήλεια, ο φθόνος, η μνησικακία, η υπερηφάνεια και τα σαρκικά πάθη. H συκοφαντία είναι το απαισιότερο φάσμα του μίσους και της κακότητας και το οδυνηρότερο τραύμα γι’ αυτόν που την υφίσταται. H συκοφαντία είναι το αμυντικό όπλο της κατωτερότητας. Επειδή δεν μπορεί να σκεπάσει τη γύμνωση και ευτέλειά της προσπαθεί να αμαυρώσει αυτούς που βρίσκονται πιο ψηλά για να δικαιωθεί όπως νομίζει, θα επισημάνει ο αείμνηστος και χαρισματούχος Γέροντας Ιωσήφ Βατοπαιδινός. Μας διδάσκει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: «Όταν μας δουν οι δαίμονες να περιφρονούμε τα πράγματα του κόσμου, ώστε να μη μισούμε εξαιτίας αυτών τους ανθρώπους και εκπέσουμε από την αγάπη, τότε παρακινούν άλλους να μας συκοφαντήσουν, ώστε, μη υποφέροντας την λύπη, να μισήσουμε εκείνους που μας συκοφάντησαν». «Οι δαίμονες μάς σπρώχνουν πιεστικά ή στο να αμαρτήσωμε ή, αν δεν αμαρτήσωμε, στο να κατακρίνωμε όσους αμάρτησαν», μας διδάσκει επίσης ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Σύμφωνα με τον Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινό: «O εχθρός διάβολος γνωρίζει τη σκληρότητα και την οδύνη, που προκαλεί αυτή η κακία και τη μεταχειρίζεται κατά των ισχυρών του αντιπάλων. Σκοπός του είναι να λυγίσει την καρτερία τους». Αυτή είναι η πονηρία του διαβόλου. Ο συκοφάντης φθονεί την αρετή του άλλου και μισεί την αλήθεια. Μέσω της συκοφαντίας προσπαθεί να σπείρει το μίσος μεταξύ των ανθρώπων. Η θέληση του συκοφάντη συμπίπτει με τη σατανική θέληση και έτσι δαιμονοποιείται. Η συκοφαντία έχει εξάπαντος δαιμονικό και εωσφορικό χαρακτήρα. Όπως έλεγε χαρακτηριστικά και ο άγιος Παΐσιος «οι συκοφάντες εργάζονται συνεργαζόμενοι με το ταγκαλάκι», δηλαδή τον διάβολο.

Γλύτωσέ με Κύριε από τη συκοφαντία των ανθρώπων και εγώ θα φυλάξω τας εντολάς σου, αναφωνεί ο ψαλμωδός. Αλλά ποιες είναι αυτές οι εντολές στις οποίες αναφέρεται ο ψαλμωδός; Είναι οι δύο εντολές που είπε ο Ιησούς επάνω στις οποίες στηρίζεται όλη η πνευματική ζωή: η αγάπη προς το Θεό και η αγάπη προς τον πλησίον(Ματθ.22, 35-40). Για την ορθόδοξη πνευματική ζωή η ηθική τελείωση δεν συνίσταται στην επίτευξη κάποιων ηθικών πράξεων, στην ηθική ευδαιμονία, αλλά στην επίτευξη ανιδιοτελούς αγάπης. Η τελεία αγάπη είναι υπεράνω παντός εν τω κόσμω συμφέροντος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση που εξετάζουμε η άνευ όρων αγάπη προς αυτόν που μας συκοφαντεί. Αυτό είναι και το μεγαλείο της μωρίας του Σταυρού όπως αναφέρει ο απόστολος Παύλος(Α΄Κορ.1,18-24) διότι για τον κόσμο είναι πραγματικά μωρία το να καλείσαι να αγαπήσεις αυτόν που σε συκοφαντεί. Αποτελεί υπέρβαση της λογικής.

Η υπομονή στις συκοφαντίες αποτελεί μέτρο και κριτήριο της ταπεινώσεώς μας. Η ταπείνωσή μας κρίνεται από τη στάση μας απέναντι στη συκοφαντία. Στο Γεροντικό αναφέρεται πώς ταπεινόφρων δεν είναι αυτός πού αυτοεξευτελίζεται και ταπεινολογεί, αλλά εκείνος πού υπομένει με χαρά τις ατιμίες πού προέρχονται από τον πλησίον∙ και σε άλλο σημείο αναφέρεται πώς εκείνον πού τιμούν οι άνθρωποι περισσότερο απ’ όσο αξίζει ζημιώνεται, εκείνος όμως, πού δεν τον τιμούν καθόλου οι άνθρωποι, θα δοξαστεί στους ουρανούς από τον Θεό.

Τελικά, το κεντρικό ζήτημα δεν είναι το να εξηγήσουμε για ποιο λόγο μας συκοφαντούν οι άνθρωποι αλλά το να φέρουμε άξια το σταυρό μας, να υπομένουμε άξια αυτή τη σκοτεινή οδύνη, μια οδύνη που στο τέλος μεταμορφώνεται σε χαρά και οδηγεί στη σωτηρία όπως ο άγιος Παΐσιος τονίζει χαρακτηριστικά: «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από τη χαρά που νιώθεις, όταν δέχεσαι την αδικία. Μακάρι να με αδικούσαν όλοι οι άνθρωποι! Ειλικρινά σας λέω, τη γλυκύτερη πνευματική χαρά την ένιωσα μέσα στην αδικία». Υπομένοντας τη συκοφαντία μετέχουμε στα παθήματα του Χριστού. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο ίδιος ο Χριστός συκοφαντήθηκε κατά την επίγεια παρουσία Του. Συκοφαντούσαν και τον Κύριο μερικοί σύγχρονοί του Ιουδαίοι λέγοντας: "ἰδού ἄνθρωπος φάγος καί οἰνοπότης, τελωνῶν φίλος καί ἁμαρτωλῶν" (Ματθ. 11,19) και "δαιμόνιον ἔχει καί μαίνεται" (Ιω. 10,20). «Άν σκεφτόμασταν ότι ο πιο αδικημένος είναι ό Χριστός, θα δεχόμασταν με χαρά την αδικία. Οικονομάει ό Θεός να μας αδικήσουν οι άνθρωποι ή να μας πουν καμιά κουβέντα, για να εξοφλήσουμε μερικές αμαρτίες μας ή για να αποταμιεύσουμε κάτι στην άλλη ζωή», μας συμβουλεύει ο άγιος Παΐσιος.

Η Αγία Γραφή τονίζει ότι η οποιαδήποτε δοκιμασία κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής γίνεται μέσο αναγωγής στον τελικό σκοπό του ανθρώπου, που είναι η Βασιλεία του Θεού. «Διὰ πολλῶν θλίψεων» εισέρχεται ο άνθρωπος στη Βασιλεία του Θεού(Πραξ. 14,22). Η ελπίδα της Βασιλείας του Θεού τον ενισχύει στις θλίψεις και δυσκολίες της ζωής και τον καθιστά διαρκώς δεκτικότερο στη χάρη του Θεού.

Ο πιστός φροντίζει αφενός να υπομείνει την αδικία της συκοφαντίας με σιωπή, ταπείνωση και προσευχή, χωρίς να καλλιεργεί πάθος και εκδικητικότητα για τον συκοφάντη, και αφετέρου φροντίζει με τη στάση του να βοηθήσει και τον άνθρωπο που τον αδικεί, να καταλάβει το σφάλμα του και να διορθωθεί. Η μεγάλη αγάπη προς το Χριστό υπερνικά τους πόνους και τις ταλαιπωρίες που του προξενούν οι άνθρωποι.

Λόγος στον Τίμιο καὶ Ζωοποιὸ Σταυρό

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς

Ο Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ προαναγγελλόταν καὶ προτυπωνόταν μυστικῶς ἀπὸ παλαιὲς γενεὲς καὶ κανεὶς ποτὲ δὲν συμφιλιώθηκε μὲ τὸ Θεὸ χωρὶς τὴ δύναμη τοῦ Σταυροῦ. Πραγματικὰ μετὰ τὴ προγονικὴ ἐκείνη παράβαση στὸ παράδεισο τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ δένδρου, ἡ μὲν ἁμαρτία ἀναπτύχθηκε, ἐμεῖς δὲ πεθάναμε, ἔχοντας ὑποστεῖ τὸ θάνατο τῆς ψυχῆς καὶ πρὶν ἀπὸ τὸ σωματικὸ θάνατο, ποὺ εἶναι ὁ ἀπὸ τὸ Θεὸ χωρισμός της. Ὁ Θεὸς εἶναι πνεῦμα καὶ αὐταγαθότης καὶ ἀρετὴ καὶ αὐτοῦ κατ᾿ εἰκόνα καὶ ὁμοίωση εἶναι τὸ δικό μας πνεῦμα. Γιὰ νὰ ἀνανεωθεῖ καὶ φιλιωθεῖ ὁποιοσδήποτε μὲ τὸ Θεὸ κατὰ τὸ πνεῦμα, πρέπει νὰ καταργηθεῖ ἡ ἁμαρτία. Τοῦτο εἶναι ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου. Πολλοὶ φίλοι τοῦ Θεοῦ μαρτυρήθηκαν ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸ Θεὸ καὶ πρὶν ἀπὸ τὸ νόμο, χωρὶς νὰ ἔχει φανεῖ ἀκόμα ὁ Σταυρός. Ὁ Δαβὶδ λέγει: ἀπὸ ἐμένα τιμήθηκαν ὑπερβολικὰ οἱ φίλοι σου, Θεέ» (Ψαλμ. 138,16). Πῶς λοιπὸν ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ ἦταν φίλοι τοῦ Θεοῦ πρὶν ἀπὸ τὸ Σταυρὸ; Διότι ἐνεργεῖτο σὲ αὐτοὺς τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ. Ἂς ἀρχίσουμε πρῶτα ἀπὸ τὸν Ἀβραάμ. Ὁ Θεὸς τοῦ εἶπε: Ἔβγα ἀπὸ τὴ γῆ σου καὶ τὴ συγγένειά σου καὶ ἔλα στὴ γῆ ποὺ θὰ σοῦ δείξω». Δὲν εἶπε ποὺ θὰ σοῦ δώσω, ἀλλὰ ποὺ θὰ σοῦ δείξω. Αὐτὸς ὁ λόγος φέρει μέσα του τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ. Πρὸς τὸν Μωυσῆ δέ, ὅταν ἔφυγε ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο καὶ ἀνέβηκε στὸ ὄρος τοῦ εἶπε ὁ Θεός: «λύσε τὸ ὑπόδημα ἀπὸ τὰ πόδια σου». Τοῦτο εἶναι ἄλλο μυστήριο τοῦ Θεοῦ. Νὰ λύσει τὸ ὑπόδημα ἀπὸ τὰ πόδια, νὰ ἀποθέσει τοὺς δερμάτινους χιτῶνες μέσα στοὺς ὁποίους ἐνεργεῖ ἡ ἁμαρτία καὶ ἀποσπᾶ ἀπὸ τὴν ἁγία γῆ. Νὰ μὴ ζεῖ πλέον κατὰ σάρκα καὶ στὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ νὰ καταργηθεῖ καὶ νὰ νεκρωθεῖ ἡ ἀντικειμένη στὸ Θεὸ ζωή. Ὅπως λέγει ὁ θεῖος Παῦλος νὰ σταυρώσει κανεὶς τὴ σάρκα μαζὶ μὲ τὰ παθήματα καὶ τὶς ἐπιθυμίες. Ἐπειδὴ δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ φύγουν τελείως ἀπὸ μᾶς τὰ πονηρὰ πάθη καὶ ὁ κόσμος τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ μὴ ἐνεργοῦν σέ μᾶς συλλογιστικά, ἐὰν δὲν φθάσουμε στὴ θεωρία τοῦ Θεοῦ, γι᾿ αὐτὸ μυστήριο τοῦ Θεοῦ εἶναι καὶ ἡ θεωρία τοῦ εἴδους αὐτοῦ ποὺ σταυρώνει γιὰ τὸ κόσμο ἐκείνους ποὺ τὴν ἀξιώθηκαν. Ἔτσι καὶ ἡ στὴ περίπτωση τοῦ Μωυσῆ ἐκείνη θεωρία τῆς καιομένης καὶ μὴ κατακαιομένης βάτου ἦταν μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, μεγαλύτερο καὶ τελειότερο ἀπὸ τὸ μυστήριο ἐκεῖνο τὸ καιρὸ τοῦ Ἀβραάμ. Ἄραγε λοιπὸν ὁ μὲν Μωυσῆς ἐμυήθηκε τὸ τελειότερο μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ὁ δὲ Ἀβραὰμ ὄχι; Στὸν Ἀβραὰμ ποὺ ἀξιώθηκε τὴ θαυμασιωτέρα θεοπτία, ὅταν εἶδε τὸν ἕνα τρισυπόστατο Θεὸ στὴ Βαλανιδιὰ τοῦ Μαβρῆ (Γεν. 18,1), ἐνεργήθηκε τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ ὅταν θυσίαζε τὸ γιό του Ἰσαάκ. Ὁ Ἰσαὰκ ἦταν ὁ ἴδιος τύπος ἐκείνου ποὺ προσηλώθηκε σ᾿ αὐτόν, ἀφοῦ ἔγινε ὑπήκοος στὸ πατέρα του μέχρι θανάτου, ὅπως ὁ Χριστός. Καὶ τὸ κριάρι ποὺ τοῦ δόθηκε σὲ σφαγὴ ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ τὸ φυτό, στὸ ὁποῖο ἦταν τὸ κριάρι δεμένο, εἶχε τὸ μυστήριο τοῦ τύπου τοῦ Σταυροῦ, γι᾿ αὐτὸ καὶ λεγόταν Σαβέκ, φυτὸ ἀφέσεως, ὅπως καὶ ὁ Σταυρὸς λεγόταν ξύλο σωτηρίας. Ἐνεργοῦσε δὲ τὸ μυστήριο καὶ ὁ τύπος τοῦ Σταυροῦ καὶ στὸν Ἰακώβ, τὸ γιὸ τοῦ Ἰσαάκ, διότι αὔξησε τὰ ποίμνιά του μὲ ξύλα καὶ ὕδωρ. Τὸ ξύλο λοιπὸν προετύπωνε τὸ σταυρικὸ ξύλο, τὸ δὲ ὕδωρ τὸ θεῖο βάπτισμα ποὺ περικλείει μέσα του τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ. Ὁ Ἰακὼβ καὶ ὅταν προσκυνοῦσε ἕως τὸ ἄκρο τῆς ράβδου του καὶ ὅταν εὐλογοῦσε τοὺς ἐγγονούς του (Γεν. 48,9-20), ὑπεδήλωνε ἀκόμη καθαρότερα τὸν τύπο τοῦ Σταυροῦ. Ὅπως λοιπὸν στὸν μὲν Ἀβραὰμ ἐνεργοῦσε τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ὁ δὲ γιός του Ἰσαὰκ ἦταν τύπος τοῦ ὕστερα σταυρωθέντος, ἔτσι πάλι στοῦ Ἰακὼβ τὸ βίο ὁλόκληρο ἐνεργοῦσε τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ὁ Ἰωσὴφ δὲ ὁ γιὸς τοῦ Ἰακὼβ ἦταν τύπος καὶ μυστήριο τοῦ Θεανθρώπου Λόγου ποὺ ἀργότερα πρόκειτο νὰ σταυρωθεῖ. Διότι ἀπὸ φθόνο ὁδηγήθηκε καὶ αὐτὸς πρὸς τὴ σφαγὴ καὶ μάλιστα ἀπὸ τοὺς κατὰ σάρκα συγγενεῖς. Ἐὰν δὲ δὲν σφάχθηκε, ἀλλὰ πωλήθηκε ὁ Ἰωσὴφ καὶ οὔτε ὁ Ἰσαὰκ σφάχθηκε δὲν εἶναι περίεργο, γατὶ αὐτοὶ δὲν ἦσαν ἡ ἀλήθεια, ἀλλὰ τύπος τῆς μελλοντικῆς ἀληθείας. Ἡ σφαγὴ προεφανέρωνε τὸ κατὰ σάρκα πάθος τοῦ Θεανθρώπου, ἡ δὲ ἀποφυγὴ τοῦ πάθους προεφανέρωνε τὸ ἀπαθὲς τῆς Θεότητος. Ἂς ἐπανέλθουμε στὸ Μωυσῆ ποὺ σώθηκε ὁ ἴδιος μὲ ξύλο καὶ ὕδωρ, ὅταν ἐκτέθηκε μέσα σὲ ἕνα καλάθι στὰ ρεύματα τοῦ Νείλου, ποὺ ὅπως εἴπαμε προεφανέρωνε τὸ Σταυρὸ καὶ τὸ βάπτισμα. Προχωρώντας ὁ Μωυσῆς προανέδειξε σαφέστατα τὸν τύπο ἀκόμη καὶ τὸ σχῆμα τοῦ Σταυροῦ καὶ τὴ σωτηρία δι᾿ αὐτοῦ τοῦ τύπου. Γιατὶ ἀφοῦ ἔστησε ὄρθια τὴ ράβδο, ἅπλωσε πάνω σὲ αὐτὴν τὰ χέρια του καὶ σχηματίζοντας ἔτσι τὸν ἑαυτό του σταυρικῶς πάνω στὴ ράβδο, κατατρόπωσε τοὺς ἐχθρούς. (Ἐξ. 17, 8). Ἐπίσης τοποθετώντας τὸ χάλκινο φίδι πλάγια πάνω σὲ σημαία, ἀναστηλώνοντας τὸ τύπο τοῦ Σταυροῦ, παρήγγειλε στοὺς δαγκαμένους ἀπὸ φίδια Ἰουδαίους νὰ τὸν βλέπουν καὶ ἔτσι νὰ θεραπεύονται ἀπὸ τὰ δαγκώματα τῶν φιδιῶν. Δὲν θὰ ἐπαρκέσει ὁ χρόνος νὰ διηγοῦμαι σὲ πόσους ἄλλους ἐνεργοῦσε τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ὅπως περὶ τοῦ Ἰησοῦ καὶ τῶν ἔπειτα ἀπὸ αὐτῶν κριτῶν καὶ προφητῶν, τοῦ Δαβὶδ καὶ τῶν μετέπειτα, οἱ ὁποῖοι ἀνέκοψαν ποταμούς, σταμάτησαν τὸν ἥλιο, κατεδάφισαν πόλεις ἀσεβῶν, ἔγιναν νικηφόροι στὸ πόλεμο, ἀπέφυγαν θάνατο ἀπὸ μαχαίρι ἢ ἀπὸ φωτιὰ ἢ ἀπὸ λιοντάρια, ἔλεγξαν βασιλεῖς, ἀνέστησαν νεκρούς, ἔφεραν ξηρασία καὶ πάλι ὅταν τὸ ζήτησαν ἔφεραν βροχὴ καὶ ὅλα ὅσα ἀναφέρει ὁ θεῖος Παῦλος γιὰ τὴ πίστη ἰδιαίτερα στὸ Σταυρό, ποὺ εἶναι δύναμις Θεοῦ γιὰ μᾶς τοὺς σωζομένους, ἐνῶ εἶναι μωρία γιὰ τοὺς ἀφανιζομένους. Ἀλλὰ νὰ ἀφήσουμε ὅλους μὲ τὸ παλαιὸ νόμο, καὶ νὰ πᾶμε στὸν ἴδιο τὸ Κύριο, γιὰ τὸν ὁποῖο καὶ διὰ τοῦ ὁποίου ἔγιναν τὰ πάντα, ὁ ὁποῖος ἔλεγε πρὶν ἀπὸ τὸ Σταυρό: ὅποιος δὲν παίρνει τὸ σταυρό του γιὰ νὰ μὲ ἀκολουθήσει, δὲν εἶναι ἄξιός μου», καὶ ὅποιος θέλει νὰ ἔλθει πίσω μου, ἂς ἀπαρνηθεῖ τὸν ἑαυτό του, ἂς σηκώσει τὸ σταυρό του καὶ ἂς μὲ ἀκολουθήσει». Ἡ ἐντολὴ διατάσσει νὰ ἀρνεῖται κανεὶς τὸ σῶμα καὶ νὰ σηκώνει τὸ σταυρό του. Τὸ ἔχουν τὸ σῶμα οἱ ζῶντες κατὰ Θεό, ἀλλὰ δὲν εἶναι πολὺ προσδεδεμένοι σὲ αὐτό, τὸ χρησιμοποιοῦν ὡς συνεργὸ στὰ ἀναγκαῖα, ἂν δὲ τὸ καλέσει ὁ καιρὸς εἶναι ἕτοιμοι νὰ τὸ προδώσουν καὶ αὐτό, ὅπως καὶ κτήματα καὶ ὅτι ἄλλα μέσα χρειασθοῦν. Τέτοιος εἶναι ὁ λόγος τοῦ Σταυροῦ, ὡς τέτοιος δέ, ὄχι μόνο στοὺς προφῆτες πρὶν συντελεσθεῖ, ἀλλὰ καὶ τώρα μετὰ τὴ τέλεσή του, εἶναι μυστήριο μέγα καὶ πραγματικὰ θεῖο. Πῶς; Διότι φαινομενικὰ μὲν παρουσιάζεται νὰ προξενεῖ ἀτίμωση στὸν ἑαυτό του αὐτὸς ποὺ ἐξευτελίζει τὸν ἑαυτό του καὶ τὸν ταπεινώνει σὲ ὅλα, καὶ πόνο καὶ ὀδύνη, αὐτὸς ποὺ ἀποφεύγει τὶς σωματικὲς ἡδονές, αὐτὸς ποὺ δίνει τὰ ὑπάρχοντα καθίσταται αἴτιος πτωχείας στὸν ἑαυτό του. Διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ ὅμως αὐτὴ ἡ πτωχεία καὶ ἡ ὀδύνη καὶ ἀτιμία, γεννᾶ δόξα αἰώνια καὶ ἡδονὴ ἀνέκφραστη καὶ ἀνεξάντλητο πλοῦτο, τόσο στὸ παρόντα ὅσο καὶ στὸ μέλλοντα ἐκεῖνο κόσμο. Τοῦτο λοιπὸν εἶναι ἡ σοφία καὶ δύναμη τοῦ Θεοῦ, τὸ νὰ νικήσει δι᾿ ἀσθενείας, τὸ νὰ ὑψωθεῖ διὰ ταπεινώσεως, τὸ νὰ πλουτίσει διὰ πτωχείας. Ὄχι μόνο δὲ ὁ λόγος καὶ τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ἀλλὰ καὶ ὁ τύπος εἶναι θεῖος καὶ προσκυνητός, διότι εἶναι σφραγίδα ἱερά, σωστικὴ καὶ σεβαστή, ἁγιαστικὴ καὶ τελεστικὴ τῶν ὑπερφυῶν καὶ ἀπορρήτων ἀγαθῶν ποὺ ἐνεργήθηκαν στὸ γένος τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὸ Θεό, ἀναιρετικὴ κατάρας καὶ καταδίκης, καθαιρετικὴ φθορᾶς καὶ θανάτου, παρεκτικὴ ἀϊδίου ζωῆς καὶ εὐλογίας, σωτηριῶδες ξύλο, βασιλικὸ σκῆπτρο, θεῖο τρόπαιο κατὰ ὁρατῶν καὶ ἀοράτων ἐχθρῶν, ἔστω καὶ ἂν οἱ ὀπαδοὶ τῶν αἱρετικῶν φρενοβλαβῶς δυσαρεστοῦνται. Ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου παριστάνει ὅλη τὴν οἰκονομία τῆς σαρκικῆς παρουσίας καὶ περικλείει ὅλο τὸ κατ᾿ αὐτὴν μυστήριο, ἐκτείνεται πρὸς ὅλα τὰ πέρατα καὶ περιλαμβάνει ὅλα, τὰ ἄνω, τὰ κάτω, τὰ γύρω, τὰ ἐνδιάμεσα καὶ τὸ ὁποῖο ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ὀνομάζει φανερῶς ὕψος καὶ δόξα του, ὅταν ἐπρόκειτο νὰ ἀνεβεῖ σὲ αὐτό, κατὰ τὴ μέλλουσα δὲ παρουσία καὶ ἐπιφάνειά του προαναγγέλλει ὅτι θὰ ἔλθει τὸ σημεῖο τούτου τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου μὲ πολλὴ δύναμη καὶ δόξα. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει πρὸς τοὺς Κολοσσαεῖς: «ἐνῷ εἴσαστε νεκροὶ ἀπὸ τὰ παραπτώματα καὶ τὴν ἀκροβυστία τῆς σάρκας, σᾶς ἐζωοποίησε μαζί του, χαρίζοντάς σας ὅλα τὰ παραπτώματα, ἐξαλείφοντας τὸ χειρόγραφο ποὺ περιεῖχε τὶς ἐναντίον μας ἀποφάσεις, σηκώνοντάς το ἀπὸ τὴ μέση καὶ καρφώνοντάς το στὸ Σταυρό, ξεγυμνώνοντας δὲ τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἐξουσίες, τὶς διεπόμπευσε δημόσια θριαμβεύοντάς τες πάνω στὸ Σταυρό». (Κολ. 2,13). Ἐμεῖς κλίνοντας τὰ γόνατα καὶ τὶς καρδιές, ἂς προσκυνήσουμε μαζὶ μὲ τὸν ψαλμωδὸ καὶ προφήτη Δαβὶδ (Ψαλμ. 131,7) στὸ τόπο ὅπου στάθηκαν τὰ πόδια του καὶ ὅπου ἐξαπλώθηκαν τὰ χέρια ποὺ συνέχουν τὸ σύμπαν καὶ ὅπου ἐτεντώθηκε γιὰ μᾶς τὸ ζωαρχικὸ σῶμα καὶ προσκυνώντας καὶ ἀσπαζόμενοι αὐτὸν μὲ πίστη, ἂς παίρνουμε πλούσιο τὸν ἀπὸ ἐκεῖ ἁγιασμὸ καὶ ἂς τὸν φυλάττουμε. Ἔτσι καὶ κατὰ τὴν ὑπερένδοξη μέλλουσα παρουσία τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, βλέποντας τὸν νὰ προηγεῖται λαμπρῶς, θὰ ἀγαλλιάζωμε καὶ θὰ χοροπηδοῦμε διαπαντός, διότι πετύχαμε τὴν ἀπὸ τὰ δεξιὰ θέση, σὲ δόξα τοῦ σαρκικῶς σταυρωθέντος γιὰ μᾶς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, στὸν ὁποῖο πρέπει δοξολογία μαζὶ μὲ τὸν ἄναρχο Πατέρα του καὶ τὸ πανάγιο καὶ ἀγαθὸ καὶ ζωοποιὸ Πνεῦμα, τώρα καὶ πάντοτε καὶ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Γένοιτο.

Πηγή: www.agiazoni.gr

ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ, ΕΞΟΜΟΛΟΓΟΣ, ΕΞΟΜΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΣ

Η εξομολόγηση είναι θεοπαράδοτη εντολή καί αποτελεί ένα τών μυστηρίων τής Εκκλησίας μας. Η εξομολόγηση δέν είναι μία τυπική, από συνήθεια «γιά τό καλό» καί λόγω τών επικείμενων εορτών, βεβιασμένη καί πρόχειρη πράξη από ένα καί μόνο καθήκον ή υποχρέωση καί πρός ψυχολογική εκτόνωση. Η εξομολόγηση θά πρέπει νάναι συνδυασμένη πάντοτε μέ τή μετάνοια. Μάς έλεγε Αγιορείτης Γέροντας: Πολλοί εξομολογούνται, λίγοι μετανοούν! (Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης). Η μετάνοια είναι μία ελεύθερη, καλλιεργημένη, εσωτερική διεργασία επιμελημένη, συντριβής καί λύπης, γιά τήν απομάκρυνση από τόν Θεό διά τής αμαρτίας. Η μετάνοια η αληθινή δέν συνδυάζεται μέ τήν αφόρητη θλίψη, τήν υπερβολική στενοχώρια καί τίς αδυσώπητες ενοχές. Τότε δέν είναι μάλλον ειλικρινής μετάνοια, αλλά κρυφός εγωισμός, στραπατσάρισμα τού «εγώ», θυμός μέ τόν εαυτό μας, πού εκδικείται γιατί εκτίθεται καί ντροπιάζεται καί δέν ανέχεται κάτι τέτοιο. Μετάνοια σημαίνει αλλαγή νού, νοοτροπίας, μεταβολισμός, εγκεντρισμός χρηστοήθειας, μίσος τής αμαρτίας. Μετάνοια ακόμη σημαίνει αγάπη τής αρετής, καλοκαγαθία, επιθυμία, προθυμία καί διάθεση σφοδρή επανασυνδέσεως μέ τόν Χριστό διά τής Χάριτος τού πανσθενουργού Αγίου Πνεύματος. Η μετάνοια ξεκινά από τά βάθη τής καρδιάς, ολοκληρώνεται όμως απαραίτητα στό μυστήριο τής θείας καί ιεράς εξομολογήσεως. Ο εξομολογούμενος εξομολογείται ειλικρινά καί ταπεινά ενώπιον τού εξομολόγου, ως εν προσώπω τού Χριστού. Κανένας επιστήμονας, ψυχολόγος, ψυχαναλυτής, ψυχίατρος, κοινωνιολόγος, φιλόσοφος, θεολόγος δέν μπορεί ν' αντικαταστήσει τόν εξομολόγο. Καμία εικόνα, έστω καί η πιό θαυματουργή, δέν μπορεί νά δώσει αυτό πού δίνει τό πετραχήλι τού εξομολόγου, τήν άφεση τών αμαρτιών. Ο εξομολόγος αναλαμβάνει τόν εξομολογούμενο, τόν υιοθετεί καί τόν αναγεννά πνευματικά, γι' αυτό καί ονομάζεται πνευματικός πατέρας. Η πνευματική πατρότητα κανονικά είναι ισόβια, ιερή καί δυνατή, δυνατότερη καί συγγενικού δεσμού. Ο πνευματικός τοκετός είναι οδυνηρός. Ο εξομολόγος μέ φόβο Θεού «ως λόγον αποδώσων», γνώση, ταπείνωση καί αγάπη παρακολουθεί τόν αγώνα τού εξομολογούμενου καί τόν χειραγωγεί διακριτικά στήν ανοδική πορεία τής εν Χριστώ ζωής. Ο εξομολόγος ιερεύς έχει ειδική ευλογία από τόν επίσκοπο γιά τό εξομολογητικό του έργο. Κανονικά όμως τό χάρισμα τού «δεσμείν καί λύειν» αμαρτίες τό λαμβάνει μέ τή χειροτονία του εις πρεσβύτερο. Καθίσταται διάδοχος τών αγίων αποστόλων. Έτσι σημασία κύρια καί μεγάλη έχει η εγκυρότητα καί η κανονικότητα τής αποστολικής διαδοχής διά τών επισκόπων. Τό μυστήριο τής εξομολογήσεως όπως καί όλα τ' άγια μυστήρια τής Εκκλησίας μας τελεσιουργούνται καί χαριτώνουν τούς πιστούς όχι κατά τήν αξία, ικανότητα, επιστημοσύνη, λογιοσύνη, ευφράδεια, δραστηριότητα καί τέχνη τού ιερέως, ακόμη καί τήν αρετή καί αγιότητά του, αλλά τή διά τής κανονικότητος τής ιερωσύνης καί τού Τελεταρχικού Παναγίου Πνεύματος. Οι τυχόν αμαρτίες τού ιερέως δέν εμποδίζουν τή θεία Χάρη τών μυστηρίων. Αλλοίμονο άν αμφιβάλλουμε άν κατά τήν αναξιότητα τού ιερέως τό ψωμί καί τό κρασί έγινε σώμα καί αίμα Χριστού κατά τή θεία Λειτουργία. Αυτό βεβαίως δέν σημαίνει ότι ο ιερεύς δέν θά πρέπει μόνιμα ν' αγωνίζεται γιά τήν καθαρότητά του. Έτσι δέν υπάρχουν καλοί καί κακοί εξομολόγοι. Όλοι οι εξομολόγοι τήν ίδια άφεση δίνουν. Έχουμε όμως τό δικαίωμα επιλογής τού εξομολόγου. Μπορούμε νά προστρέξουμε σέ αυτόν πού αληθινά μάς αναπαύει. Δέν είναι σοβαρή όμως η συνεχής αλλαγή εξομολόγου. Δέν φανερώνει κάτι τέτοιο πνευματική ωριμότητα. Ούτε όμως καί οι εξομολόγοι θά πρέπει νά στενοχωρούνται παράφορα καί νά δημιουργούν μάλιστα καί προβλήματα όταν αναχωρήσει κάποιο πνευματικό τους τέκνο. Ίσως τούτο σημαίνει πώς ήταν νοσηρά συνδεδεμένοι μαζί του, συναισθηματικά, προσωποπαγώς, δεμένοι μέ τό πρόσωπό του καί όχι μέ τόν Χριστό καί τήν Εκκλησία, καί θεωρούν τήν αναχώρηση προσβολή, μείωση, ότι δέν υπάρχει καλύτερος ή μία αίσθηση ότι οι άλλοι μάς ανήκουν αποκλειστικά καί μπορούμε νά τούς εξουσιάζουμε καί νά τούς φερόμαστε μάλιστα εξαναγκαστικά ως καταπιεσμένους καί ανελεύθερους υποτακτικούς. Είπαμε βέβαια πώς ο εξομολόγος είναι πνευματικός πατέρας καί ο πνευματικός τοκετός ενέχει οδύνη. Έτσι είναι φυσικό νά λυπάται γιά τήν αναχώρηση τού υιού του. Προτιμότερο όμως είναι νά εύχεται γιά τήν πνευματική του πρόοδο καί τή σύνδεσή του μέ τήν Εκκλησία, έστω καί παρά τήν αποσύνδεσή του από τόν ίδιο. Νά εύχεται καί όχι νά απεύχεται. Τό έργο τού εξομολόγου δέν είναι μόνο η απλή ακρόαση τών αμαρτιών τού εξομολογούμενου καί η ανάγνωση στό τέλος τής συγχωρητικής ευχής. Ούτε πάλι περιορίζεται μόνο στήν ώρα τής εξομολογήσεως. Ο εξομολόγος σάν καλός πατέρας φροντίζει συνεχώς τό τέκνο του, τό ακούει καί τό παρακολουθεί προσεκτικά, τό νουθετεί κατάλληλα, τό κατευθύνει ευαγγελικά, τονίζει τά τάλαντά του, δέν τού θέτει υπερβολικά βάρη, τό κανονίζει μέτρια όταν πρέπει, τό οικονομεί όταν απογοητεύεται, βαρύνεται, δυσανασχετεί, αποκάμνει, τό θεραπεύει ανάλογα, δέν τό αποθαρρύνει ποτέ, συνεχίζοντας τόν αγώνα παθοκτονίας καί αρετοσυγκομιδής, μορφώνοντας στήν ψυχή του τήν αθάνατη Χριστό. Η αναπτυσσόμενη αυτή πατρική καί υιική σχέση εξομολόγου καί εξομολογουμένου δημιουργεί μία άνεση, εμπιστοσύνη, σεβασμό, ιερότητα καί ανάταση. Ο εξομολογούμενος ανοίγει τήν καρδιά του στόν εξομολόγο καί τού εκθέτει τά πιό κρύφια, τά πιό δόλια, τά πιό ακάθαρτα, όλα τά μυστικά του, πράξεις απόκρυφες καί επιθυμίες βλαβερές, ακόμη καί αυτά πού δέν θέλει νά ομολογήσει στόν ίδιο του τόν εαυτό καί δέν λέει στόν πιό στενό συγγενή του καί τόν καλύτερο φίλο του. Έτσι ο εξομολόγος θά πρέπει απόλυτα νά σεβασθεί αυτή τήν απεριόριστη εμπιστοσύνη τού εξομολογούμενου. Η εμπιστοσύνη αυτή επαυξάνεται οπωσδήποτε καί από τό γεγονός ότι ο εξομολόγος είναι αυστηρά δεσμευμένος, μέχρι θανάτου μάλιστα, από τούς θείους καί Ιερούς Κανόνες τής Εκκλησίας μέ τό απόρρητο τής εξομολογήσεως. Στήν ορθόδοξη εξομολογητική δέν υπάρχουν βέβαια γενικές συνταγές, γιατί η πνευματική καθοδήγηση τής κάθε μοναδικής ψυχής γίνεται εξατομικευμένα. Ο κάθε άνθρωπος είναι ανεπανάληπτος, μέ ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση, άλλο χαρακτήρα, διάφορες δυνάμεις καί δυνατότητες, όρια, εφέσεις, αντοχές, γνώσεις, ανάγκες καί διαθέσεις. Ο εξομολόγος μέ τή Χάρη τού Θεού καί τή θεία φώτιση θά πρέπει νά διακρίνει όλ' αυτά, ώστε ν' αποφασίσει τί καλύτερα θά πρέπει νά χρησιμοποιήσει γιά νά βοηθήσει τόν εξομολογούμενο. Αλλοτε χρειάζεται η επιείκεια καί άλλοτε η αυστηρότητα. Δέν είναι γιά όλους πάντοτε τά ίδια. Ούτε ο εξομολόγος θά πρέπει νάναι πάντα αυστηρός, έτσι μόνο γιά νά λέγεται αυστηρός καί νά εκτιμάται. Ούτε υπερβολικά επιεικής, γιά νά προτιμάται καί νά λέγεται πνευματικός πατέρας πολλών. Χρειάζεται φόβος Θεού, διάκριση, τιμιότητα, ειλικρίνεια, ταπείνωση, μελέτη, γνώση καί προσευχή. Η «οικονομία» δέν απαιτείται από τόν εξομολογούμενο. Ούτε είναι ορθό νά γίνει κανόνας από τόν εξομολόγο. Η «οικονομία» θά πρέπει νά παραμείνει εξαίρεση. Η «οικονομία» επίσης θά πρέπει νά είναι πάντα πρός καιρόν (Αρχιμ. Γεώργιος Γρηγοριάτης). Όταν εκλείψουν οι λόγοι πού τήν επιβάλλουν ασφαλώς δέν θά πρέπει νά χρησιμοποιείται. Γιά τήν ίδια αμαρτία μπορούμε νά έχουμε πολλούς διαφορετικούς τρόπους πρός αντιμετώπισή της. Ο κανόνας δέν είναι πάντοτε απαραίτητος. Ο κανόνας δέν είναι τιμωρία. Είναι παιδαγωγία. Ο κανόνας δέν τίθεται πρός ικανοποίηση τού προσβληθέντος Θεού καί εξιλέωση τού αμαρτωλού ενώπιον τής Θείας δικαιοσύνης. Αυτή είναι μιά καθαρά αιρετική διδασκαλία. Ο κανόνας συνήθως τίθεται στήν ανώριμη μετάνοια, πρός συναίσθηση καί συνειδητοποίηση τού μεγέθους τής αμαρτίας. Η αμαρτία κατά τήν ορθόδοξη διδασκαλία δέν είναι τόσο παράβαση τού νόμου, όσο έλλειψη αγάπης στό Θεό. Αγάπα καί κάνε ό,τι θέλεις, έλεγε ο ιερός Αυγουστίνος. Ο κανόνας τίθεται πρός ολοκλήρωση τής μετάνοιας τού εξομολογούμενου, γι' αυτό, καθώς ορθά λέγει ο π. Αθανάσιος Μετεωρίτης, όπως ο εξομολόγος δέν επιτρέπεται νά κοινοποιεί τίς αμαρτίες τού εξομολογουμένου, έτσι κι ο εξομολογούμενος δέν επιτρέπεται νά κοινοποιεί στούς άλλους τόν κανόνα πού τού έθεσε ιδιαίτερα ο εξομολόγος, πού είναι συνισταμένη πολλών παραμέτρων. Ο εξομολόγος λειτουργεί ως χορηγός τής χάριτος τού Αγίου Πνεύματος. Κατά τήν ώρα τού μυστηρίου δέν λειτουργεί ως ψυχολόγος καί επιστήμονας. Λειτουργεί ως ιερεύς, ως έμπειρος ιατρός, ως φιλόστοργος πατέρας. Ακούγοντας τ' αμαρτήματα τού εξομολογουμένου προσεύχεται νά τόν φωτίσει ο Θεός νά δώσει τό καλύτερο φάρμακο πρός θεραπεία, νά σφυγμομετρήσει τόν βαθμό καί τήν ποιότητα τής μετανοίας του. Ο εξομολόγος δέν στέκεται απέναντι στόν εξομολογούμενο μέ περιέργεια, καχυποψία, ζήλεια, υπερβολική αυστηρότητα, εξουσιαστικότητα καί αλαζονεία, αλλά ούτε καί αδιάφορα, επιπόλαια, απρόσεκτα καί κουρασμένα. Η ταπείνωση, η αγάπη καί η προσοχή τού εξομολόγου θά βοηθήσει πολύ τόν εξομολογούμενο. Ούτε ο εξομολόγος θά πρέπει νά κάνει πολλές, περιττές καί αδιάκριτες ερωτήσεις. Ιδιαίτερα θά πρέπει νά διακόπτει τίς λεπτομερείς περιγραφές διαφόρων αμαρτημάτων καί ιδιαίτερα σαρκικών, ακόμη καί τίς αναφορές ονομάτων, ώστε ν' ασφαλίζεται περισσότερο. Ο εξομολογούμενος πάλι δέν θά πρέπει νά φοβάται, νά δειλιάζει καί νά ντρέπεται, αλλά νά σέβεται, νά εμπιστεύεται, νά τιμά καί νά ευλαβείται τόν εξομολόγο. Αυτό τό κλίμα πάντως τής ιερότητος, αλληλοσεβασμού καί εμπιστοσύνης κυρίως θά τό καλλιεργήσει, εμπνεύσει καί δημιουργήσει ο εξομολόγος. Η αγία μητέρα μας Ορθόδοξη Εκκλησία είναι τό σώμα τού Αναστημένου Χριστού, είναι ένα απέραντο θεραπευτήριο, αποθεραπείας τών ασθενών αμαρτωλών πιστών, από τά τραύματα, τίς πληγές καί τίς ασθένειες τής αμαρτίας, τών παθογόνων δαιμόνων καί τών ιοβόλων δαιμονικών παγίδων καί επηρειών τών δαιμονοκινήτων παθών. Η Εκκλησία μας δέν είναι παράρτημα τού υπουργείου κοινωνικής προνοίας, ούτε συναγωνίζεται νά ξεπεράσει τούς διάφορους συλλόγους κοινωνικής ευποιΐας, δίχως διόλου ν' αρνείται τό σπουδαίο καί αγαθό αυτό έργο καί νά μή τό επιτελεί πλούσια, επαινετά καί θαυμάσια, αλλά κυρίως είναι η χορηγός νοήματος τής ζωής, λυτρώσεως καί σωτηρίας τών πιστών «υπέρ ών Χριστός απέθανεν» διά τής συμμετοχής τους στά μυστήρια τής Εκκλησίας. Τό πετραχήλι τού Ιερέως είναι πλάνη, όπως έλεγε ο Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης, πού λειαίνει καί ισιάζει τούς ανθρώπους, είναι θεραπευτικό νυστέρι παθοκτονίας καί όχι μιστρί εργασιομανίας ή σύμβολο εξουσίας. Είναι υπηρετική ποδιά διακονίας τών ανθρώπων πρός θεραπεία καί σωτηρία. Ο Θεός χρησιμοποιεί τόν ιερέα γιά τή συγχώρηση τού πλάσματός του. Τό λέγει χαρακτηριστικά η ευχή: «Ο Θεός συγχωρήσαι σοι δι' εμού τού αμαρτωλού πάντα, καί εν τώ νύν αιώνι καί εν τώ μέλλοντι. καί ακατάκριτόν σε παραστήσαι εν τώ φοβερώ αυτού Βήματι. περί δέ τών εξαγορευθέντων εγκλημάτων μηδεμίαν φροντίδα έχων, πορεύου εις ειρήνην». Ανεξομολόγητες αμαρτίες θά βαραίνουν τόν άνθρωπο καί στόν μέλλοντα αιώνα. Εξομολογημένες αμαρτίες δέν εξομολογούνται. Είναι σάν νά μή πιστεύει κανείς στήν χάρη τού μυστηρίου. Ο Θεός τά γνωρίζει, αλλά θά πρέπει πρός άφεση, ταπείνωση καί ίαση νά εξαγορευθούν. Η ενίοτε επιτίμηση αμαρτιών δέν αναιρεί τήν αγάπη τής Εκκλησίας, αλλά αποτελεί παιδαγωγική επίσκεψη πρός καλύτερη συναίσθηση τών πταισμάτων. Κατά τόν όσιο Νικόδημο τόν Αγιορείτη «η εξομολόγησις είναι μία θεληματική διά στόματος φανέρωσις τών πονηρών έργων καί λόγων καί λογισμών, κατανυκτική, κατηγορητική, ευθεία, χωρίς εντροπήν, αποφασιστική, πρός νόμιμον πνευματικόν γινομένη». Ο θεοφόρος όσιος ευσύνοπτα, μεστά καί σημαντικά αναφέρει πώς η εξομολόγηση πρέπει νά γίνεται θεληματικά, ελεύθερα, αβίαστα, ανεξανάγκαστα, δίχως ο εξομολόγος ν' άγχεται νά εκμαιεύσει τήν ομολογία τού εξομολογουμένου. Μέ κατάνυξη, συναίσθηση δηλαδή τής λύπης πού προκάλεσε ειλικρινά μέ τήν αμαρτία στόν Θεό. Όχι συναισθηματικά, υποκριτικά, λιπόψυχα δάκρυα. Κατάνυξη γνήσια πού σημαίνει συντριβή, μεταμέλεια, μίσος τής αμαρτίας, αγάπη τής αρετής, επίγνωση ευγνωμοσύνης στόν Δωρεοδότη Θεό. Κατηγορητική σημαίνει υπεύθυνη εξομολόγηση, δίχως δικαιολογίες, υπεκφυγές, στρεψοδικίες, ανευθυνότητες καί μεταθέσεις, μέ ειλικρινή αυτομεμψία καί γνήσια αυτοεξουθένωση, πού φέρει τή χαρμολύπη καί τό χαροποιό πένθος τής Εκκλησίας. Ευθεία σημαίνει εξομολόγηση μέ κάθε ειλικρίνεια, ευθύτητα καί ακρίβεια, ανδρεία καί θάρρος, αυστηρότητα καί γενναιότητα. Συμβαίνει ακόμη καί τήν ώρα αυτή ο άνθρωπος νά μή παραδέχεται τήν ήττα του, τήν πτώση καί τήν αδυναμία του καί μέ ωραιολογίες καί μακρυλογίες νά μεταθέτει τά ποσοστά ευθύνης του, μέ περιστροφές καί μισόλογα, κατηγορώντας καί τούς άλλους, προκειμένου νά φυλάξει ακόμη καί τώρα ατσαλάκωτο τό εγώ του. Χωρίς εντροπή εξομολόγηση σημαίνει παρουσίαση τού πραγματικού οικτρού εαυτού μας. Η ντροπή είναι καλή πρό τής αμαρτίας καί όχι μετά καί μπροστά στόν εξομολόγο. Η πρό τού εξομολόγου ντροπή λέγουν θά μάς ελευθερώσει από τή ντροπή στήν έσχατη κρίση, αφού ό,τι συγχωρήσει ο εξομολόγος δέν θά ξανακριθεί. Αποφασιστική εξομολόγηση σημαίνει νά είναι καθαρή, συγκεκριμένη, ειλικρινής καί μέ τήν απόφαση νά μή επαναλάβει τά εξομολογηθέντα αμαρτήματα ο πιστός. Ακόμη η εξομολόγηση θά πρέπει νά είναι συνεχής, ώστε τά φιλεπίστροφα, κατά τόν όσιο Ιωάννη τής Κλίμακος, πάθη νά μή ισχυροποιούνται, αλλά αντίθετα σύντομα νά θεραπεύονται. Έτσι δέν λησμονούνται οι αμαρτίες, υπάρχει τακτικός έλεγχος, αυτοπαρατήρηση, αυτοέλεγχος, αυτογνωσία καί αυτομεμψία, δέν εγκαταλείπει η Θεία Χάρη καί οι δαιμονικές παγίδες συντρίβονται ευκολότερα καί η μνήμη τού θανάτου δέν είναι φοβερή καί τρομακτική. Συμβαίνει συχνά-πυκνά καί τ' ομολογούμε μέ πολύ πόνο καί περισσή αγάπη τό κήρυγμα νά μήν είναι τόσο ορθόδοξο. Δηλαδή νά εξαντλείται σ' ένα ακόμη σχολιασμό τής φθηνής επικαιρότητος καί νά μετατρέπεται κατά κάποιο τρόπο ο ιερός άμβωνας σέ τηλεοπτικό «παράθυρο», όπου λέμε καί εμείς τή γνώμη μας γιά τά τρέχοντα καί συμβαίνοντα. Όμως τ' ορθόδοξο κήρυγμα κυρίως είναι εκκλησιολογικό, χριστολογικό, σωτηριολογικό, αγιολογικό καί ψυχωφελές. Τό κήρυγμα τής μετανοίας από τών Προφητών, τού Τιμίου Προδρόμου, τού Σωτήρος Χριστού καί πάντων τών αγίων παραμένει λίαν επίκαιρο καί αναγκαίο. Βασική προϋπόθεση τής μετοχής στ' άγια μυστήρια καί τής ανοδικής πνευματικής πορείας είναι η καθαρότητα τής καρδιάς. Καθαρότητα από τήν ποικίλη αμαρτία, τό πνεύμα τής απληστίας καί τής ευδαιμονίας τής σύγχρονης υπερκαταναλωτικής κοινωνίας, τό πνεύμα τής αντίθεης υπερηφάνειας ενός κόσμου ναρκισσευομένου, ατομικιστικού, αταπείνωτου, αφιλάνθρωπου, υπερφίαλου καί παράδοξου, τό δαιμονικό πνεύμα τών πονηρών λογισμών, τών φαντασιών καί φαντασιώσεων, τών καχυποψιών καί ζηλοφθονιών, τών ακαθάρτων καί σκοτεινών. Κατάντησε δυσεύρετο κόσμημα η καθαρότητα τής καρδιάς, στίς αδελφικές σχέσεις, τίς συζυγίες, τίς συναδελφικές υποχρεώσεις, τίς φιλίες, τίς συζητήσεις, τίς σκέψεις, τίς επιθυμίες, τίς ιερατικές κλήσεις. Τά λεγόμενα μέσα μαζικής ενημερώσεως ξέπεσαν σέ ρυπογόνες εστίες. Λησμονήθηκε η νηπτική εγρήγορση, η ασκητική νηφαλιότητα, η παραδοσιακή ολιγάρκεια, απλότητα καί λεβεντιά. Έτσι μολύνεται τό λογιστικό τής ψυχής, διεγείρεται στήν απληστία τό επιθυμητικό καί αμβλύνεται σοβαρά τό βουλητικό, ώστε αδύναμος ο άνθρωπος νά παρασύρεται στό κακό δίχως φραγμό καί όρια. Επικρατεί η αυτοδικαίωση, η δικαιολόγηση τών παθών, η ωραιοποίηση τής αμαρτίας, η κατοχύρωσή της διά νέων ψυχολογικών ερεισμάτων. Θεωρείται μείωση, αδυναμία καί λάθος η παραδοχή τού λάθους, η ανάληψη τής ευθύνης καί η ταπεινή αποδοχή τού σφάλματος. Η συνεχής δικαιολόγηση τού εαυτού μας καί η επιμελημένη μετάθεση ευθυνών δημιουργούν ένα άνθρωπο συγχυσμένο, διχασμένο, ταραγμένο, ταλαιπωρημένο, δυστυχισμένο καί εγωπαθή, εμπαιζόμενο από τόν δαίμονα, αιχμαλωτιζόμενο από αυτόν στ' άφωτα δίχτυά του. Κυριαρχεί ένας ανόητος ορθολογισμός, ο οποίος επιλέγει ευαγγελικές αρετές καί συνοδικούς κανόνες, κατά τήν αρέσκεια, προτίμηση καί ευκολία, σέ σοβαρά θέματα νηστειών, εγκράτειας, τεκνογονίας, ήθους, σεμνότητος, αιδούς, τιμιότητος καί ακριβείας. Κατόπιν όλων τούτων, τά οποία δέν νομίζω ότι υπερβάλλουμε, θεωρούμε ότι οι εξομολόγοι δέν έχουν εύκολο έργο. Δέν αρκεί πλέον η χειραγωγία στή μετάνοια καί η καλλιέργεια τής ταπεινώσεως, αλλά χρειάζεται τό ποίμνιο κατήχηση, επαναευαγγελισμό, κατάρτιση, μεταβολισμό πνευματικό πρός απόκτηση ισχυρών αντισωμάτων. Απαραίτητη η αντίσταση, αντίδραση καί αντιμετώπιση τού σφοδρού ρεύματος τής αποϊεροποιήσεως, τής εκκοσμικεύσεως, τού αποηρωισμού, τού ευδαιμονισμού, τού πλουτισμού καί κορεσμού. Ιδιαιτέρως προσοχής, διδαχής καί αγάπης έχουν ανάγκη οι νέοι, πού η αγωγή δέν τούς βοηθά νά συνειδητοποιήσουν τό νόημα καί τό σκοπό τής ζωής, τό κενό, τό άκοσμο, τό άνομο, τό άφωτο τής αμαρτίας. Σοβαρό πρόβλημα αποτελεί ακόμη καί γιά τούς χριστιανούς μας η αγχώδης συχνά αναζήτηση μιάς άκοπης, άμοχθης καί άλυπης ζωής. Αναζητούμε Κυρηναίους. Δέν αποδεχόμεθα τήν άρση τού προσωπικού μας σταυρού. Δέν γνωρίζουμε τό βάθος καί τό εύρος τού σταυρού. Προσκυνούμε τόν σταυρό στήν εκκλησία, κάνουμε τόν σταυρό μας, αλλά δέν ασπαζόμαστε τόν προσωπικό μας σταυρό. Τελικά θέλουμε ένα ασταύρωτο Χριστιανισμό. Δέν υπάρχει όμως Πάσχα δίχως Μεγάλη Παρασκευή. Τιμάμε τούς μάρτυρες καί τούς οσίους, αλλά δέν θέλουμε εμείς καμιά κακοπάθεια, καμιά καθυστέρηση, καμιά δυσκολία. Δυσκολευόμαστε στή νηστεία, δυσανασχετούμε στήν ασθένεια, δέν ανεχόμαστε πικρό λόγο, ακόμη καί όταν φταίμε, οπότε πώς νά υπομένουμε αδικία, συκοφαντία, κατατρεγμό καί εξορία, όπως οι άγιοί μας; Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο πώς τό σύγχρονο κοσμικό πνεύμα τής ευκολίας, τής ανέσεως καί τού υπερκαταναλωτισμού έχει επηρεάσει ισχυρά τό μέτρο τής πνευματικής ζωής. Θέλουμε γενικά ένα αντιασκητικό Χριστιανισμό. Η Ορθοδοξία όμως βάση έχει τό ασκητικό Ευαγγέλιο. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα τής εποχής μας είναι η νοσηρή καί υπερβολική εμπιστοσύνη τού ανθρώπου στή λογική, τή διάνοια, τή γνώση καί τήν κρίση του. Πρόκειται γιά τόν παχυλό καί κουραστικό εν τέλει ορθολογισμό. Η νηπτική ορθόδοξη θεολογία μάς διδάσκει τό νού νά τόν έχουμε εργαλείο καί νά τόν κατεβάσουμε στήν καρδιά. Η Εκκλησία μας δέν καλλιεργεί καί παράγει διανοούμενους. Γιά μάς ο ορθολογισμός δέν είναι φιλοσοφική νοοτροπία, αλλά μιά καθαρά αμαρτητική βιοθεωρία, μιά μορφή αθεΐας, αφού αντιβαίνει στήν εντολή τής πίστεως, τής ελπίδος, τής αγάπης καί τής εμπιστοσύνης στόν Θεό. Ο ορθολογιστής κρίνει τά πάντα μέ τήν κρισάρα τού μυαλού, μόνο μέ τόν πεπερασμένο νού του, κέντρο είναι ο εαυτός του καί τό κυρίαρχο εγώ του καί δέν εμπιστεύεται τή θεία Πρόνοια, τή θεία Χάρη καί θεία Βοήθεια στή ζωή του. Θεωρώντας συχνά τόν εαυτό του αλάνθαστο ο ορθολογιστής δέν επιτρέπει στόν Θεό νά επέμβει στή ζωή του καί νά τόν κρίνει. Έτσι δέν θεωρεί ότι έχει ανάγκη εξομολογήσεως. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος όμως λέγει πώς τό νά νομίζει κάποιος πώς δέν έπεσε σέ αμαρτήματα, αυτό είναι η πιό μεγάλη πτώση καί πλάνη καί τό πιό μεγάλο αμάρτημα. Παρασυρμένοι ορισμένοι νεώτεροι θεολόγοι μιλούν γι' αστοχία καί όχι γιά αμαρτία, θέλοντας ν' αμβλύνουν τή φυσική διαμαρτυρία τής συνειδήσεως. Η αυτάρκεια ορισμένων εκκλησιαζομένων καί νηστευόντων χριστιανών κρύβει ενίοτε ένα λανθάνοντα φαρισαϊσμό, ότι δέν είναι όπως οι λοιποί τών ανθρώπων καί ως εκ τούτου δέν χρήζουν εξομολογήσεως. Κατά τούς αγίους πατέρες τής Εκκλησίας μας τό μεγαλύτερο κακό είναι η υπερηφάνεια, η μητέρα όλων τών παθών κατά τόν όσιο Ιωάννη τής Κλίμακος. Πρόκειται γιά πολύτεκνη μητέρα μέ πρώτες θυγατέρες τήν κενοδοξία καί τήν αυτοδικαίωση. Η υπερηφάνεια είναι μιά μορφή άρνησης Θεού, είναι εφεύρεση τών πονηρών δαιμόνων, αποτέλεσμα πολλών κολακειών καί επαίνων, πού επιφέρει τήν εξουδένωση καί εξουθένωση τών ανθρώπων, τή θεομίσητη κατάκριση, τόν θυμό, τήν οργή, τήν υποκρισία, τήν ασπλαχνία, τή μισανθρωπία, τή βλασφημία. Η υπερηφάνεια είναι ένα πάθος φοβερό, δύσκολο, δυνατό καί δυσθεράπευτο. Η υπερηφάνεια επίσης είναι πολυδύναμη καί πολυπρόσωπη. Εκδηλώνεται ως ματαιοδοξία, μεγαλαυχία, οίηση, αλαζονεία, υπεροψία, φυσίωση, τύφωση, καύχηση, ιταμότητα, έπαρση, μεγαλομανία, φιλοδοξία, φιλαυτία, φιλαρέσκεια, φιλοχρηματία, φιλοσαρκία, φιλαρχία, φιλοκατηγορία καί φιλονικία. Ακόμη ως αυταρέσκεια, προσωποληψία, αυθάδεια, αναίδεια, παρρησία, αναλγησία, αντιλογία, ισχυρογνωμοσύνη, ανυπακοή, ειρωνεία, πείσμα, περιφρόνηση, προσβολή, τελειομανία καί υπερευαισθησία. Η υπερηφάνεια τελικά οδηγεί στήν αμετανοησία. Όργανο τής υπερηφάνειας συχνά γίνεται η γλώσσα. Μέ τήν αργολογία, τή φλυαρία, τήν πολυλογία, τό κουτσομπολιό, τή μωρολογία, τή ματαιολογία, τήν ανειλικρίνεια, τήν αδιακρισία, τή διγλωσσία, τή διπλωματία, τήν ευτραπελία, τήν προσποίηση καί τόν εμπαιγμό. Από τά επτά θανάσιμα αμαρτήματα προέρχονται πολλά άλλα πάθη. Αφού αναφέραμε τά τής υπερηφάνειας, ερχόμαστε στή φιλαργυρία, πού γεννά τή φιλοχρηματία, τήν πλεονεξία, τήν απληστία, τήν τσιγγουνιά, τήν ανελεημοσύνη, τή σκληροκαρδία, τήν απάτη, τήν τοκογλυφία, τήν αδικία, τή δολιότητα, τή σιμωνία, τή δωροληψία, τόν τζόγο. Η πορνεία έχει μύριες εκφάνσεις όπως ο φθόνος μέ τίς ύπουλες καί πονηρές κακίες του, η αχόρταγη γαστριμαργία, ο θυμός καί η ύποπτη ακηδία καί αμέλεια. Ιδιαιτέρως προσοχής χρήζουν πολλά ανορθόδοξα στοιχεία στήν οικογενειακή ζωή καί φρονούμε πώς θά πρέπει νά θεαθούν προσεκτικά από εξομολόγους καί εξομολογουμένους. Η αποφυγή τής τεκνογονίας, η ειδωλοποίηση τών τέκνων, θεωρούμενα προέκταση τού εγώ τών γονέων, υπερπροστατευόμενα, παρακολουθούμενα συνεχώς καί εξουσιαζόμενα βάναυσα. Ο γάμος είναι στίβος ταπεινώσεως, αλληλοπεριχωρήσεως καί αλληλοσεβασμού καί όχι παράλληλη όδευση δύο εγωισμών, παρά τήν ισόβια σύζευξη καί συνύπαρξη. Χορεύει ο δαίμονας όταν δέν υπάρχει συγχώρεση στίς ανθρώπινες αδυναμίες καί τά καθημερινά σφάλματα. Οι γονείς θά βοηθήσουν σημαντικά τά παιδιά τους όχι μέ τήν πλούσια ευγένεια έξω από τό σπίτι αλλά μέ τό ειρηνικό, νηφάλιο καί αγαπητικό παράδειγμα καθημερινά μέσα στό σπίτι τους. Η συμμετοχή τών παιδιών μαζί μέ τούς γονείς τους στό μυστήριο τής εξομολογήσεως θά τούς ενδυναμώσει μέ τή θεία Χάρη καί θά τούς στερεώσει στή βιωματική εμπειρία μέ τόν Χριστό. Ζητώντας οι σύζυγοι ειλικρινά συγγνώμην διδάσκουν τά παιδιά τους τήν ταπείνωση, πού καίει τίς δαιμονικές πλεκτάνες. Σ' ένα σπιτικό πού ανθεί η αγάπη, η ομόνοια, η κατανόηση, η ταπείνωση καί ειρήνη υπάρχει πλούσια η ευλογία τού Θεού καί γίνεται κάστρο απόρθητο στήν κακία τού κόσμου. Η μέ τή συγχωρητικότητα αγωγή τών παιδιών δημιουργεί μία υγιά οικογενειακή εστία πού τά εμπνέει καί τά ενισχύει γιά τό μέλλον τους. Ένα άλλο μεγάλο θέμα, πού αποτελεί σοβαρό εμπόδιο γιά τή μετάνοια καί τήν εξομολόγηση είναι η αυτοδικαίωση, πού μαστίζει καί πολλούς ανθρώπους τής Εκκλησίας. Βάση της έχει, όπως είπαμε, τή δαιμονική υπερηφάνεια. Κλασικό παράδειγμα ο Φαρισαίος τής παραβολής τού Ευαγγελίου. Ο αυτοδικαιούμενος άνθρωπος έχει φαινομενικά καλά, γιά τά οποία υπεραίρεται καί θέλει νά τιμάται καί επαινείται. Χαίρεται νά τόν κολακεύουν, νά εξουθενώνει καί ταπεινώνει τούς άλλους. Αυτοεκτιμάται υπερβολικά, αυτοδικαιώνεται παράφορα καί θεωρεί τόν Θεό αναγκαστικά υποχρεωμένο νά τόν ανταμείψει. Πρόκειται τελικά γιά ταλαίπωρο άνθρωπο, όπου ταλαιπωρούμενος ταλαιπωρεί καί τούς άλλους. Διακατέχεται από νευρικότητα, ταραχή, απαιτητικότητα, πού τόν αυτοφυλακίζει καί δέν τόν αφήνει ν' ανοίξει τή θύρα τού θείου ελέους, διά τής μετανοίας. Γέννημα τής υπερηφάνειας είναι καί η κατάκριση, πού δυστυχώς αποτελεί συνήθεια καί πολλών χριστιανών, πού ασχολούνται περισσότερο μέ τούς άλλους παρά μέ τόν εαυτό τους. Φαινόμενο τής εποχής μας καί τής κοινωνίας πού ωθεί τόν κόσμο στή συνεχή ετεροπαρατήρηση καί όχι τήν αυτοπαρατήρηση. Οι μύριες ασχολίες καί δραστηριότητες τού σύγχρονου ανθρώπου δέν τόν θέλουν νά μείνει ποτέ μόνο πρός μελέτη, περίσκεψη, προσευχή, αυτογνωσία, αυτομεμψία, αυτοέλεγχο καί μνήμη θανάτου. Τά λεγόμενα μέσα μαζικής ενημερώσεως ασταμάτητα ασχολούνται σκανδαλοθηρικά, επίμονα καί μακρόσυρτα μέ τά πάθη, τίς αμαρτίες, τά παραπτώματα τών άλλων. Όλ' αυτά προκαλούν, εντυπωσιάζουν καί άν δέν σκανδαλίζουν πάντως φορτώνουν τήν ψυχή καί τό νού μέ τά βρωμερά καί άσχημα καί μάλιστα καθησυχάζουν, αφού εμείς είμαστε καλύτεροι. Έτσι ο άνθρωπος συνηθίζει στή μετριότητα, χλιαρότητα καί εφημερότητα τής φθηνής καθημερινότητος, μή συγκρινόμενος μέ τούς αγίους καί τούς ήρωες. Έτσι η κατάκριση κυριαρχεί στίς μέρες μας, θεωρώντας ο άνθρωπος ότι ενεργεί δίκαιη κάθαρση, σπιλώνοντας άλλους καί μολύνοντας τόν εαυτό του, δημιουργώντας κακίες, μίση, έχθρες, μνησικακίες, ζηλοφθονίες καί ψυχρότητες. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής μάλιστα αναφέρει πώς εκείνος πού περιεργάζεται συνεχώς τίς αμαρτίες τών άλλων ή κρίνει τόν αδελφό του από υποψία καί μόνο, αυτός δέν έκανε ακόμη αρχή μετανοίας, ούτε άρχισε τήν έρευνα γιά νά γνωρίσει τίς αμαρτίες του. Λέγονται πολλά καί διάφορα. Ένα τελικά είναι τό καίριο, σημαντικό καί εξέχον. Η σωτηρία μας, γιά τήν οποία δέν πολυνοιαζόμαστε παντοτεινά. Η σωτηρία δέν επιτυγχάνεται παρά μόνο μέ ειλικρινή μετάνοια καί καθαρή εξομολόγηση. Η μετάνοια δέν ανοίγει μόνο τόν ουράνιο παράδεισο, αλλά καί τόν επίγειο μέ τήν πρόγευση, έστω εν μέρει, τής ανεκλάλητης χαράς τής ατελεύτητης βασιλείας τών ουρανών καί τής υπέροχης ειρήνης από τώρα. Οι εξομολογημένοι άνθρωποι μπορούν νάναι οι αληθινά γνήσια χαρούμενοι, οι ειρηνικοί καί ειρηνοφόροι, οι κήρυκες τής μετανοίας, τής αναστάσεως, τής μεταμορφώσεως, τής ελευθερίας, τής χάριτος, τής ευλογίας τού Θεού στίς ψυχές τους καί τή ζωή τους. Η πλούσια χάρη τού Θεού κάνει τόν λύκο πρόβατο, λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Καμιά αμαρτία δέν υπερβαίνει τήν αγάπη τού Θεού. Κανείς αμαρτωλός άν θέλει δέν αδυνατεί ν' αγιάσει. Μάς τό αποδεικνύουν οι πολλοί μετανοημένοι άγιοι τού Συναξαριστή. Ο εξομολόγος εξομολογεί καί συγχωρεί τούς εξομολογούμενους μέ τ' άγιο πετραχήλι του. Δέν μπορεί όμως νά αυτοεξομολογηθεί καί νά θέσει ο ίδιος τό πετραχήλι του στό κεφάλι του γιά νά συγχωρηθεί. Πρέπει απαραίτητα νά σκύψει σέ άλλο οπωσδήποτε πετραχήλι. Έτσι λειτουργεί ο πνευματικός νόμος, έτσι τά έθεσε η πανσοφία καί η φιλευσπλαγχνία τού Θεού. Δέν μπορεί νά εξομολογούμε καί νά μή εξομολογούμεθα. Νά διδάσκουμε καί νά μή πράττουμε. Νά μιλάμε γιά μετάνοια καί νά μή μετανοούμε οι ίδιοι. Νά μιλάμε γιά εξομολόγηση καί νά μή εξομολογούμεθα τακτικά. Ουδείς αυτοκαθαίρεται καί ουδείς αυτοσυγχωρείται ποτέ. Οι ασύμβουλοι, οι ανυπάκουοι, οι ανεξομολόγητοι αποτελούν σοβαρό πρόβλημα τής Εκκλησίας μας. Αδελφοί μου αγαπητοί, τό πετραχήλι τού πνευματικού δύναται νά γίνει θαυματουργό νυστέρι αφαιρέσεως κακοήθων όγκων, ν' αναστήσει νεκρούς, ν' ανανεώσει καί μεταμορφώσει τόν άκοσμο κόσμο, νά χαροποιήσει γή καί ουρανό. Η Εκκλησία μας εμπιστεύθηκε τό μέγα λειτούργημα, τό ιερό υπούργημα, στούς ιερείς μας καί όχι στούς αγγέλους, γιά νά τούς πλησιάζουμε άνετα καί άφοβα ως ομοιοπαθείς καί ομόσαρκους. Όλα τά παραπάνω, ειλικρινά καί διόλου ταπεινόσχημα, ειπώθηκαν από ένα συναμαρτωλό, πού δέν θέλησε νά κάνει τόν δάσκαλο, αλλά τόν συναγωνιζόμενο συμμαθητή σας. Θέλησε από αγάπη νά σάς θυμίσει μέ απλά καί άτεχνα λόγια τή ζώσα παράδοση τής αγίας μητέρας μας Εκκλησίας επί τού πάντοτε επίκαιρου θέματος τής θεοΰφαντης καί θεομακάριστης μετανοίας καί τής θεοπαράδοτης καί θεαγάπητης ιεράς Εξομολογήσεως. Γέρων Μωϋσής (Μοναχός Αγιορείτης) πηγή: Αγία Ζώνη

ΝΕΩΤΕΡΑΙ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΜΕ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΝ ΔΡΑΣΙΝ

Πρωτοπρεσβύτερου Βασιλείου Α. Γεωργοπούλου, Επικ. Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.

Η δημιουργία διαφόρων Προτεσταντικών κινήσεων που αυτοπροσδιορίζονται ως «Εκκλησίες» ή ως «Διακονίες» είναι ένα φαινόμενο μόνιμο μέσα στον Προτεσταντικό χώρο.

Στο σημερινό άρθρο μας θα αναφερθούμε, με σκοπό μόνο την ενημέρωση, στην ύπαρξη νεώτερων Προτεσταντικών κινήσεων στον ελλαδικό χώρο, που δραστηριοποιούνται στην ενίσχυση, τη βοήθεια και την παροχή ανθρωπιστικών υπηρεσιών σε μετανάστες, αστέγους, εξαρτημένους από ναρκωτικά κ.ά. Κάποιες απʼ αυτές τις οργανώσεις αποτελούν παραρτήματα και δράσεις αμιγώς Προτεσταντικών Ομολογιών και κάποιες άλλες αποτελούν υπερομολογιακές Προτεσταντικές οργανώσεις που συγκροτήθηκαν με φιλανθρωπικό σκοπό.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι κάποιες εξ αυτών εκτός από τη φιλανθρωπική και ανθρωπιστική βοήθεια στα πλαίσια των δράσεών τους συμπεριλαμβάνουν και «ιεραποστολικές» πρακτικές. Τέτοιου είδους οργανώσεις είναι:

Ι) Παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας

α) Χέρια βοηθείας: ιδρύθηκε το 1993, έχει έδρα την Αθήνα, έχει αναγνωριστεί και λειτουργεί ως Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο. Σʼ αυτήν ανήκει το «Προσφυγικό Κέντρο Αθηνών» στην οδό Σοφοκλέους.

β) Χριστιανικός Φιλανθρωπικός Οργανισμός ο «Πλησίον»: Είναι υπερομολογιακού χαρακτήρα και λειτουργεί ως Οργανισμός Μη Κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

γ) Το Χριστιανικό Στέκι: Ανήκει στην ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία Θεσσαλονίκης.

δ) Διακονία «Όασις»: Έχει έδρα την Αθήνα και δραστηριοποιείται κυρίως μεταξύ αραβόφωνων και Αφγανών μεταναστών.

ε) Διακονία «Πέρασμα στη Ζωή». Ιδρύθηκε το 2008.

στ) Διακονία «Σαμάρεια».

ζ) Κέντρο Ελέους: Δραστηριοποιείται στην Αθήνα μεταξύ αστέγων και ναρκομανών. Προσφέρει επίσης τις λεγόμενες τσάντες αγάπης σε δρόμους και πλατείες της Αθήνας.

ΙΙ) Κέντρα απεξάρτησης

α) Φιλήμων. Ανήκει στην Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία. Ιδρύθηκε το 1986 και το κέντρο επανένταξης βρίσκεται στην περιοχή της Θήβας.

β) Κεραμέας: Κέντρο απεξάρτησης που δραστηριοποιείται στη Β. Ελλάδα.

γ) Ρέτο Ελλάς –Πρόκληση Ελπίδας. Ελληνικό παράρτημα ισπανικής Προτεσταντικής οργανώσεως, που δραστηριοποιείται στην απεξάρτηση ναρκωμανών. Ιδρύθηκε το 2003.

ΙΙΙ) Οργανώσεις υποστήριξης εκδιδομένων ατόμων.

α) Νέα Ζωή. Πρόκειται για σωματείο υποστήριξης και αποκατάστασης εκδιδομένων ατόμων, ενώ δραστηριοποιείται επίσης εναντίον του trafficking.

ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ

Πρωτοπρεσβύτερου Βασίλειου Γεωργόπουλου (Μ.Τh) Συνεργάτη Σ.Ε. επί των Αιρέσεων Εκκλησίας της Ελλάδος

Η εισήγησή του στην ΙΖ' Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη

1.Τι είναι η «Νέα Εποχή » 

Αναφερόμενοι στον όρο «Νέα Εποχή» η Εποχή του Υδροχόου, εννοούμε την παρουσία ενός παγκόσμιου απειλητικού φαινομένου, αντίχριστου ως προς το χαρακτήρα, αποκρυφιστικού ως προς την προέλευση και πολυσύνθετου ως προς τη διάρθρωση. Ένα κίνημα το οποίο έχει ήδη διαβρώσει με τις αντιλήψεις του και τις πρακτικές του, πάρα πολλά εκατομμύρια ανθρώπων και δραστηριοτήτων του ανεπτυγμένου κόσμου. 

Στο κίνημα αυτό, συστεγάζονται και αλληλοπεριχωρούνται ο αποκρυφισμός σε μια ποικιλία εκδηλώσεων του, ο νεογνωστικισμός ,η αστρολογία,  ανατολικές θρησκευτικές δοξασίες και πρακτικές, η υπνωση, οι κάρτες ταρώ, η αριθμοσοφία, η επικοινωνία με πνεύματα, η έκσταση, η ουφολογία, ο οραματισμός, η χρήση κρυστάλλων για ενεργειακή θεραπεία, η θετική σκέψη, οι ανορθόδοξες απωανατολίτικες  θεραπευτικές μέθοδοι, ο νεοπαγανισμός, η ψευδοεπιστήμη κυρίως με μανδύα ψυχολογίας κ.α. 

Ένα κίνημα για το οποίο Έλληνες θιασώτες και εκφραστές του μας τονίζουν ότι «Αυτοί που πιστεύουν εξάλλου ότι η κίνηση της Νέας Εποχής είναι μια περαστική μόδα, καλό είναι να το ξανασκεφθούν »^[1]. 

Η «Νέα Εποχή» αυτοπροσδιορίζεται σύμφωνα με ένα ελληνικό τυπικά νεοεποχίτικο περιοδικό ως «ένα δυναμικό ρεύμα πνευματικής αναζήτησης» που « αναπροσανατολίζει την ανθρώπινη συνείδηση σε νέες πηγές Αληθείας» και που ως γνωρίσματα έχει την Πύρινη αγάπη, την Πνευματικότητα” και την ”Καθολική Ελευθερία”  μέσα στην αναδυομένη “ Παγκόσμια Κοινότητα, πέρα από διακρίσεις φυλετικές, θρησκευτικές, πολιτικές η ιδεολογικές »^[2] .

 Στο απόσπασμα που διαβάσαμε ακούσαμε τοποθετήσεις και απόψεις που ενδιαφέρουν, εντυπωσιάζουν, ηχούν ευχάριστα, γίνονται εύκολα αποδεκτές. Αυτού του είδους οι απόψεις όμως αποτελούν το προσωπείο της «Νέας Εποχής», στην προσπάθεια της να γίνει εύκολα αποδεκτή, και να διαβρώσει τις συνειδήσεις των ανθρώπων.

 Είναι σύνηθες επίσης το φαινόμενο,  νεοεποχίτικα έντυπα να καταβάλλουν έναν επίμονο, συστηματικό και μεθοδευμένο αγώνα, χρησιμοποιώντας πολλές φορές και λεκτικά πυροτεχνήματα  για να εντυπωσιάσουν και να προκαλέσουν το ενδιαφέρον. Πίσω όμως από το προσωπείο, κρύβεται μια άλλη  πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα σκοτεινή και δυσειδής. Και τούτο γιατί τίποτα από τις εκφάνσεις, τις θεωρίες, τους χώρους που εντάσσονται στην «Νέα Εποχή» δεν είναι νέο. Απολύτως τίποτα.

Αντιθέτως, η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, το μόνο νέο και καινό το οποίο αναγνωρίζει βιώνει και ομολογεί από τότε που υπάρχει η γή είναι η έλευση του Θεανθρώπου Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Εκφράζοντας την ορθόδοξη αυτοσυνειδησία ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός,  μας λέγει ότι με την Ενσάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού» « επιτελείται το πάντων καινών καινότατον, το μόνον καινόν υπό τον ήλιον.»^[3] Επιπλέον δεν μπορεί να είναι τίποτα το νέο η «Νέα  Εποχή», τίποτα το καινούργιο καθώς ο χώρος από τον οποίο προέρχεται είναι η Αστρολογία, μια μορφή δηλαδή αποκρυφισμού^[4] . 

Ακούσαμε στη νεοεποχίτικη τοποθέτηση που διαβάσαμε  πιο πάνω, ότι η «Νέα  Εποχή» «αναπροσανατολίζει την ανθρώπινη συνείδηση σε νέες πηγές Αληθείας». Και ο ορθόδοξος χριστιανός εν προκειμένω αναρωτιέται. Ποιές είναι αυτές οι νέες πηγές αλήθειας; Από πότε άραγε το πρόσωπο του Θεανθρώπου έπαυσε να είναι η μοναδική και ανυπέρβλητη Παναλήθεια; Από που προκύπτει ότι ο Θεάνθρωπος ως « η ύψιστη αξία και το έσχατο κριτήριο» αξιολόγησης των πάντων, όπως έλεγε μια γιγαντιαία εκκλησιαστική προσωπικότητα ο π.Ιουστίνος Πόποβιτς, πρέπει να αντικατασταθεί;

Αντιλαμβανόμαστε νομίζουμε σαφώς ότι κάτω από την πρόταση ότι, η «Νέα  Εποχή» «αναπροσανατολίζει την ανθρώπινη συνείδηση σε νέες πηγές Αληθείας» ουσιαστικά υποκρύπτεται ο πραγματικός  στόχος της «Νέας Εποχής», που είναι  να αποπροσανατολίσει αρχικά τον άνθρωπο από το Θεάνθρωπο και το Ευαγγέλιό Του, με τελικό σκοπό να Τον αντικαταστήσει. Αυτό ομολογείται κυνικά από τους ίδιους τους θιασώτες της «Νέας Εποχής» καθώς αναφέρουν χαρακτηριστικά « η Υδροχοϊκή Εποχή είναι Εποχή μιας Νέας Συνθήκης μεταξύ Θεού καί ανθρώπων, μιας Νέας Διαθήκης του Θεού προς τον άνθρωπο»^[5].Εάν θα θέλαμε να αξιολογήσουμε το νεοεποχίτικο ισχυρισμό περί μιάς επιπλέον διαθήκης, τέτοιου είδους, και μάλιστα αποκρυφιστικής προέλευσης, θα λέγαμε σύμφωνα τον άγ. Κύ­ριλ­λο Α­λε­ξαν­δρεί­ας ότι : "έ­στι δε τού­το της α­πο­στο­λι­κής δι­δα­σκα­λί­ας αλ­λό­τρι­ον, δαι­μο­νι­κής δε μάλ­λον ε­πι­νοί­ας ε­φεύ­ρε­σις."^[6] 

2. Οι Πρόδρομοι της «Νέας Εποχής» και η σχέση τους με τον αποκρυφισμό.  

Ικανός αριθμός ερευνητών του φαινομένου των διαφόρων αιρέσεων, παραθρησκευτικών και αποκρυφιστικών ομάδων και κοσμοθεωριών τοποθετεί την απαρχή της παρουσίας, εξαπλώσεως και γιγαντώσεως του σύγχρονου αντίχριστου και ετερόκλητου κινήματος της Νέας Εποχής στα τέλη της δεκαετίας του 1960 του παρελθόντος εικοστού αιώνος.

  Ήδη από τη δεκαετία του 1960, ο όρος αρχίζει να χρησιμοποιείται και να γίνεται ευρύτερα γνωστός από ομάδες χίπηδων που αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «new age»^[7] με κορύφωμα τη δεκαετία του 1970 όπου σε όλο σχεδόν τον πλανήτη και ιδίως στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη ένα δυσαρίθμητο πλήθος κέντρων, περιοδικών,  οργανισμών, εντύπων, εκδόσεων κ.α. σχετικών με τη «Νέα Εποχή», κάνει ιδιαιτέρως αισθητή την παρουσία του.

 Η πραγματικότητα αυτή ως δεδομένο πλέον μας οδηγεί να σκεφθούμε ότι αυτό το εκτενές και πολύμορφο Νεοποχίτικο κίνημα, το οποίο τη δεκαετία του 1970 αρχίζει να εισβάλει σε κάθε πτυχή και δραστηριότητα του ανθρώπινου βίου, ασφαλώς από κάπου προετοιμαζόταν. Από  κάπου προήλθε. Έχει κάποιους προδρόμους που προετοίμασαν την εμφάνισή του δημόσια.

 Χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, έγινε αντιληπτό από τους ερευνητές του φαινομένου ότι η Νέα Εποχή ως όρος αλλά και  ως κίνημα, μεθοδεύτηκε και ετοιμαζόταν από διάφορους αποκρυφιστικούς και εσωτεριστικούς χώρους ήδη από τον 19^ο αιώνα, αλλά και πριν απ’ αυτόν. Ήδη από αρκετούς αιώνες πριν, ο όρος Νέα Εποχή χρησιμοποιείται από διάφορα αποκρυφιστικά συστήματα, όπως οι Ροδόσταυροι και οι Τέκτονες.

  Για να είμαστε ακριβείς πρέπει εν προκειμένω να επισημάνουμε ότι είναι σε χρήση στους διάφορους αυτούς αποκρυφιστικούς χώρους πιο πολύ με έναν άλλο συνώνυμο αποκρυφιστικό όρο, αστρολογικής προελεύσεως, τον όρο «Εποχή του Υδροχόου»^[8]. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στα τέλη του 19^ου αρχές του 20^ου σχετικά με το θέμα μας, αποτελεί ο Αμερικανός αποκρυφιστής Λήβι Ντόουλινγκ ( 1844-1911) που  θα γράψει το «Υδροχοϊκό Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού της Εποχής των Ιχθύων».

Τα όσα καταγράφει, του τα φανέρωσε κατά τους ισχυρισμούς του πάντα, κάποια θεά της Σοφίας που ονομάζονταν Βίζελ. Του ανακοινώνει ότι η εποχή των Ιχθύων φτάνει στο τέλος της.  Σύντομα  θα  ανατείλει η εποχή του Υδροχόου που θα είναι « εποχή αίγλης και φωτός, γιατί φέρνει τη Θεία Πνοή »^[9]. Πριν τον  Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο ο όρος " Εποχή του Υδροχόου" χρησιμοποιείται συστηματικά και από τον Γάλλο αποκρυφιστή Πόλ Λέ Κούρ ( Paul Le Cour 1871- 1954)^[10] .

Στην ίδια συνάφεια θα χρησιμοποιείται και ο όρος «Νέα Εποχή».  Δεν είναι συμπτωματικό το γεγονός ότι  ο όρος «Νέα Εποχή» ήταν η  ονομασία ενός μασωνικού αγγλόφωνου περιοδικού πού κυκλοφορούσε μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο^[11]. Ταυτοχρόνως, ως όρος είναι γνωστός και χρησιμοποιείται ευρέως στους αποκρυφιστικούς χώρους της Θεοσοφίας,  του Γεωργίου Γκουρτζίεφ, στον Εσωτερικό όμιλο της Αλίκης Μπέϊλη και της Λευκής Αδελφότητας του Αϊβανχώφ^[12] πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αντίληψη περί Νέας Εποχής  μαρτυρείται ακόμα και στις δοξασίες του αποκρυφιστικής - σατανιστικής οργάνωσης του Τάγματος του Ναού τής Ανατολής (Ο.Τ.Ο)^[13].

  Ο Hans Jürgen Ruppert ειδικός εντεταλμένος για θέματα σεκτών και παραθρησκείας της «Ευαγγελικής Εκκλησίας» της Γερμανίας (Ε.Κ.D.) αναφέρει, ότι ο όρος «Νέα Εποχή» εμφανίζεται πλέον δυναμικά ήδη, στην αποκρυφιστική έκρηξη που λάμβανε χώρα πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ^[14].

Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τον J.Gordon Melton ένα από τους μεγαλύτερους και εγκυρότερους μελετητές του φαινομένου των σεκτών και της παραθρησκείας στις Η.Π.Α  πρόδρομοι της «Νέας Εποχής», όχι τόσο για τον όρο αυτό καθ'εαυτό, αλλά λόγω κοινών πρακτικών και αντιλήψεων, πρέπει να θεωρηθούν και οι Emanuel Swedenborg (1688 - 1772), ο  Franz Anton Mesmer (1734- 1815) και ο Andrew  Jackson Danis (1826- 1910) ο θεωρούμενος από τους πνευματιστές ως ο μεγαλύτερος "προφήτης "τους ^[15].

 Στους προδρόμους της Νέας Εποχής πρέπει να αναφέρουμε επίσης και το κίνημα της "Νέας Σκέψεως" το οποίο ξεκίνησε στις αρχές του 20 ου αιώνα  στις Η.Π.Α και κατά το διάστημα του μεσοπολέμου επεκτάθηκε και στην Ευρώπη. Το κίνημα της " Νέας Σκέψεως" θεωρείται προδρομικό φαινόμενο γιατί είχε βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου της «Νέας Εποχής». Είχε έντονο υπερομολογιακό και συγκρητιστικό χαρακτήρα, που αργότερα συνδυάστηκαν με παραψυχολογία, διαλογισμό, εσωτερική αστρολογία, και πνευματικά προγράμματα^[16].

Κατ’ εξοχήν όμως, αναφορά θα γίνεται από τους μεταγενέστερους θιασώτες και οπαδούς της Νέας Εποχής για το πρώτο μισό του 20ου αιώνα στο έργο και τα γραπτά της Αγγλίδας αποκρυφίστριας Αλίκης Μπέϊλυ (1880-1949)^[17].

  Ως ιδιαίτερη χρονιά-σταθμό πριν τη γενικευμένη εμφάνιση και δραστηριοποίηση του κινήματος τη δεκαετία του 1970 πρέπει να μνημονεύσουμε την κοινότητα  Findhorn της Σκωτίας το 1962^[18]. Γεγονός και χώρος όπου οι απανταχού θιασώτες της Νέας Εποχής ομιλούν πάντοτε με ιδιαίτερο θαυμασμό.

   Τι συνέβη όμως στο Φίντχορν της Σκωτίας το 1962 που συνδέεται άμεσα με το θέμα μας Αποκρυφισμός και «Νέα Εποχή»; Συνοπτικά θα αναφέρουμε τα εξής. Το 1962 ο Πήτερ Κάντι που ήταν διευθυντής σ’ ένα ξενοδοχείο, έχασε τη δουλειά του. Μαζί με την οικογένειά του κατέφυγε στο Findhorn μια άγονη και αμμώδη περιοχή της Σκωτίας. Εκεί μια μέρα που η γυναίκα του Έϊλιν έκανε διαλογισμό, άκουσε μια φωνή που τη συμβούλεψε να καλλιεργήσει λαχανικά. Η ίδια φωνή τη διαβεβαίωσε ότι θα τη βοηθήσουν «οι ντέβας».

    Ως ντέβας θεωρούνταν υποχθόνιες οντότητες, παραπλήσιες με δαίμονες και ξωτικά. Η επικοινωνία της Έϊλιν με τους ντέβας συνεχίστηκε. Καλλιέργησε λαχανικά με επιτυχία. Η επιτυχής καλλιέργεια λαχανικών σ’ αυτή την άγονη περιοχή θεωρήθηκε ότι κατέστη εφικτή λόγω της βοήθειας των «ντέβας»^[19].

   Νομίζουμε ότι εδώ δεν είναι δύσκολο με βάση την Ορθόδοξη αγιοπατερική Παράδοση να αντιληφθούμε ότι και στο γεγονός σταθμό αυτό, που η Νέα Εποχή το εκθειάζει, ότι έχουμε έκδηλη την παρουσία του αποκρυφιστικού-δαιμονικού στοιχείου. Οι «ντέβας» όπως αναφέρθηκαν, είναι όχι ξωτικά η μυθολογικά όντα, αλλά πονηροί δαίμονες, που μίλησαν στην Έϊλιν, καθώς  έκανε διαλογισμό.

   Τούτο αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι τον όρο «ντέβας»^[20] στη Δύση τον εισήγαγε η θεοσοφίστρια Μπλαβάτσκυ^[21] προσδιορίζοντάς τους ως τύπους αγγέλων ή θεοτήτων ή πνεύματα της φύσης όπως επίσης τα ονομάζουν, και τα θεωρούν εξελιγμένες οντότητες προηγούμενης πλανητικής περιόδου, κατά τά αποκρυφιστικά φαντασιοκοπήματα της Θεοσοφίας.

 Συνοψίζοντας την προβληματική σχετικά με τους προδρόμους της «Νέας Εποχής» πρέπει να τονίσουμε, ότι ανεξαιρέτως όλοι οι πρόδρομοί της ως ομάδες, αλλά και αυτός ο όρος «Νέα Εποχή», γεννήθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τον αποκρυφισμό μέσα σε μια ποικιλία εκδηλώσεών του.

3. Εκπρόσωποι της «Νέας Εποχής» και η σχέση τους με τοναποκρυφισμό .

       Η απαρχή της δημόσιας παρουσίας του κινήματος της «Νέας Εποχής» στην αρχή της δεκαετίας του 1970 έγινε αφορμή προϊόντος του χρόνου, κάποιοι φανατικοί θιασώτες της, να αναδειχθούν σε βασικούς εκπροσώπους και εκφραστές αυτού του ετερόκλητου και αντιχριστιανικού κινήματος.

  Από τις θέσεις τους, αλλά και με την ιδιότητά τους, όλοι αυτοί εργάστηκαν αόκνως για να προωθήσουν και να διαδώσουν το πνεύμα, το φρόνημα και τον  τρόπο ζωής της «Νέας Εποχής». Με βιβλία, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές παρεμβάσεις, με  συνεντεύξεις σε εφημερίδες, με άρθρα  σε κοσμικά περιοδικά, και γενικά με κάθε πρόσφορο μέσο, εκμεταλλευόμενοι ακόμα και τη διασύνδεσή τους με «διαμορφωτές γνώμης» των ΜΜΕ κατάφεραν να αναδειχθούν όχι μόνο θιασώτες, αλλά και ουσιαστικοί εκφραστές αυτού του αντίχριστου κινήματος.

  Θα αναφέρουμε ενδεικτικά τους πιο γνωστούς διεθνώς εκφραστές του αντίχριστου κινήματος της Νέας Εποχής. Όλοι αυτοί, υπήρξαν διαφορετικοί ως προς τον τόπο καταγωγής, το επάγγελμα, τις σπουδές . Είχαν όμως όλοι κάτι κοινό, εκτός από το Νεοποχίτικο φρόνημά τους. Αυτό το κοινό είναι,  ότι όλοι οι μεγάλοι και γνωστοί θιασώτες της «Νέας Εποχής» είχαν σχέση με διάφορες μορφές αποκρυφισμού. Τυχαίο; Νομίζουμε όχι, αν αναλογιστούμε ότι ο αποκρυφισμός είναι ο χώρος που γέννησε και θρέφει τη «ΝέαΕποχή».

  Ας δούμε λοιπόν, κάποιους από τους γνωστότερους εκφραστές διεθνώς της «Νέας Εποχής».        

          1. Ας αρχίσουμε από τους αρχικούς πρωταγωνιστές της κοινότητας Findhorn τον Peter Caddy (1917-1994)  και τη σύζυγό του Έϊλιν (1917-). Υπήρξαν αποκρυφιστές και  αργότερα υιοθέτησαν και το νεοπαγανισμό στην κοινότητα Φίντχορν της Βόρειας Σκωτίας^[22]. Ο Peter Caddy ήταν οπαδός της Θεοσοφίας, ενώ η Έϊλιν Caddy η σύζυγός του, ησχολείτο με τον πνευματισμό και ήταν μέντιουμ.

          2. Τη δεκαετία του 1980 η ηθοποιός Σίρλεϋ Μακλέϊν (Shirley Maclaine) επέδρασε καταλυτικά για την διάδοση των Νεοποχίτικων αντιλήψεων^[23]. Σε κάθε συνέντευξή της, σε κάθε δημόσια αναφορά της, εξέφραζε αντιλήψεις και απόψεις της «Νέας Εποχής». Και όμως είναι οπαδός της μετενσάρκωσης και ασχολείται με το channelling ως μέντιουμ. Η ίδια μάλιστα είχε υπάρξει οπαδός ενός από τα πιο γνωστά μέντιουμ στις ΗΠΑ της Νάϊτ Τζ (1946- ), όπως είναι γνωστή, η οποία ισχυρίζεται ότι είναι κανάλι επικοινωνίας για το «Ράθμα» μια δήθεν φωτισμένη οντότητα που  υποτίθεται ότι  έζησε πριν 35.000 χρόνια στη γη^[24]. Η Σίρλεϋ Μακλέϊν ονομάζεται και θεωρείται ως «γκουρού» της «Νέας Εποχής»^[25].

          3. Ο Δαυίδ Σπάνγκλερ (David Spangler 1945 - ) μυστικιστής, εκδότης και πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου Findhorn, και συγγραφέας πολλών νεοεποχίτικων βιβλίων. Θεωρείται από τους κυριότερους εκπροσώπους της «Νέας Εποχής»^[26]. Κύριο μέλημά του, η δημιουργία μιας νέας πλανητικής συνειδήσεως που θα λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη προωθήσεως ενός πλανητικού νού καί ψυχής, που θα ωθήσουν την ανθρωπότητα προς τα εμπρός και θα τη συνδέσουν με την ολότητα της φύσης.

Οι επιδόσεις του και οι σχέσεις του με τον αποκρυφισμό είναι πολυεπίπεδες. Αναφέρουμε ενδεικτικά, επικοινωνία με αόρατες οντότητες, εξωσωματικές εμπειρίες, μετενσάρκωση, επαφή με εξωγήϊνους, συνεργασία με διάμεσους του τσάννελινγκ, επίσκεψη και παραμονή επί τριετία στο Φίντχορν κ.α.

    4. Ευρύτατα γνωστός θιασώτης και θεωρητικός της «Νέας Εποχής» ήταν ο Άγγλος γεωπόνος Τζώρτζ Τρεβαλιάν (Sir George Trevelyan,1917- 1996)^[27] . Το όνομά του κατατάσσεται μεταξύ των «προφητών» της «Νέας Εποχής». Ευρύτατα γνωστά στους νεοεποχίτικους κύκλους ήταν τα «εσωτερικά αναλυτικά προγράμματα διδασκαλίας» που εκπαίδευαν ανθρώπους για να γίνουν εκφραστές και πολλαπλασιαστές των αντιλήψεων της εποχής Υδροχόου που ξεκινούσε. Τ’ όνομά του επίσης είναι συνδεδεμένο με τη νεοεποχίτικη κοινότητα Findhorn της Σκωτίας που έχουμε ήδη αναφέρει.

 Υπήρξε βαθιά επηρεασμένος από τη θεοσοφία. Πολλές από τις τοποθετήσεις του νοηματοδοτούνταν από τα αποκρυφιστικά παραδοξολογήματα της θεοσοφικής κινήσεως. Επιχείρησε να συνδέσει με αφορμή το Findhorn την «Νέα Εποχή» με την οικολογία.

          5. Η Marilyn Grasso Ferguson (1938 - ) κατατάσσεται επίσης στους προφήτες της «Νέας Εποχής»^[28]. Πασίγνωστο μπέστ-σέλλερ υπήρξε το βιβλίο της τη δεκαετία του 1980 (The Aquarious Conspirasy) =Η συνωμοσία του Υδροχόου. Σε αυτό ούτε λίγο ούτε πολύ αναφέρεται συν τοις άλλοις, ότι εκφραστές των νεοεποχίτικων αντιλήψεων υπάρχουν ήδη σε κάθε κοινωνικό στρώμα. Η Φέργκιουσον συνδυάζει την ενασχόληση  με τον Υπερβατικό διαλογισμό και τον εσωτερισμό.

Τα ονόματα που αναφέραμε, αποτελούν βεβαίως τους πιο γνωστούς εκφραστές της «Νέας Εποχής» σε μια εποχή που το διαδίκτυο ήταν ανύπαρκτο. Σήμερα, η παρουσία του αποκρυφισμούείναι πια εμφανέστατη σε δεκάδες νεοεπο-χίτικες ομάδες, οργανώσεις παραθρησκευτικού χαρακτήρα και νεοεποχίτικης ταυτότητας στους διαδικτυακούς τόπους τους^[29].

Τρομάζει κάποιος στην κυριολεξία, όταν ιδρυτές, αρχηγοί, και υπεύθυνοι τέτοιων παραθρησκευτικών νεοεποχίτικων μορφωμάτων μιλούν για καθοδήγηση από δήθεν φωτεινές οντότητες άλλων πλανητικών ή αστρικών πεδίων ή και παρελθόντων εποχών. Με βάση βεβαίως την αγιοπατερική διδασκαλία δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ποιές είναι ουσιαστικά αυτές οι υποτιθέμενες φωτεινές οντότητες ή πνεύματα.

 4. Η παρουσία του αποκρυφισμού σε επιμέρους εκφάνσεις της «Νέας Εποχής»

Η παρουσία του αποκρυφισμού είναι εμφανής σε πλήθοςεκφάνσεων και  ομάδων της «Νέας Εποχής». Θα αναφερθούμε ενδεικτικά σε ομάδες και χώρους που ευρίσκονται και κινούνται μέσα στο νεοεποχίτικο πεδίο. Είναι ομάδες και χώροι διαφορετικοί αλλά ο αποκρυφισμός είναι εμφανής στις δοξασίες τους η στις πρακτικές τους. Ας δούμε ενδεικτικά κάποιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις .

1).Στις 16 Αυγούστου του 1987 συνέβη ένα σημαντικό γεγονός για το παγκόσμιο νεοεποχίτικο κίνημα. Χιλιάδες  οπαδοί της «Νέας Εποχής» γιόρτασαν σε όλο τον κόσμο με τραγούδια, διαλογισμό, χορούς, επικλήσεις,  τη λεγόμενη μεγάλη αρμονική σύγκληση. Τι ήταν αυτή η μεγάλη αρμονική σύγκληση ; Κατά την νεοεποχίτικη ορολογία και δοξασία ήταν μια συλλογική έκχυση θετικής ψυχικής ενέργειας την συγκεκριμένη ημέρα .

Οι δεκάδες χιλιάδες νεοεποχίτες γιορτάζοντας, πήγαν κυρίως σε ναούς αρχαίων θρησκειών, να προσθέσουν και τη δική τους θετική ενέργεια στις 16-8-1987 με σκοπό κατά τους ισχυρισμούς της, να βοηθηθεί η ανθρωπότητα και ο πολιτισμός της. Με τι κριτήρια επιλέχθηκε η συγκεκριμένη ημέρα; Βάσει αστρολογικών προβλέψεων σε συνδυασμό με τα ημερολόγια των Μάγια^[30] .

2) Βασική έκφανση της Νέας Εποχής αποτελούν οι λεγόμενες θεραπείες  μέσω χρωμάτων, φυτών και κρυστα-λλικών ενεργειών. Οι εν λόγω θεραπείες μέσω χρωμάτων, φυτών και κρυστάλλων κατέχουν ιδιαίτερη θέση τόσο στους νεοεποχίτικους διαδυκτιακούς τόπους, όσο και στα νεοεποχίτικα έντυπα και βιβλιοπωλεία. Μια τέτοια μορφή θεραπείας  πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας τού1980 από τη φαρμακοποιό Βίκυ Γουόλ και διαδόθηκε τάχιστα και διαφημίζεται και στην Ελλάδα, είναι η θεραπεία που ονομάζεται Αύρα-Σώμα." Κατά τους ισχυρισμούς τους " η θεραπεία αυτή συνίσταται-ανάμεσα στα άλλα-στη χρήση του περιεχομένου 94 μικρών, γυάλινων, γωνιαίων μπουκαλιών (αριθμούνται 0-93), κάθε ένα από τα οποία περιέχει δύο- διαφορετικών-χρωμάτων –επίπεδα υγρών."^[31]

Τι είναι όμως στην πραγματικότητα και που στηρίζεται  το εν λόγω νεοεποχίτικο και δήθεν θεραπευτικό σύστημα του Αύρα -Σώμα,  που διαφημίζεται ως "Είσαι τα χρώματα που διαλέγεις "^[32]; Ο  Μάϊκ Μπούθ ο πιο πιστός μαθητής και δια-δοχος της Βίκυ Γουόλ που το δημιούργησε αποκαλύπτει:  «η δελεαστική , αισθησιακή πλευρά δεν είναι η μοναδική σχετικά με τα έλαια του Αύρα-Σώμα. Υπάρχουν πολλά περισσότερα. Το Αύρα -Σώμα συνδέεται με συστήματα αρχαίας Σοφίας, όπως το Δέντρο της Ζωής από την Καμπάλα, τα Ταρό και το κινέζικο Ι Τσίνγκ. Η αποκάλυψη των χρωμάτων συνδέεται επίσης με το Ινδουιστικό σύστημα των Τσάκρα. Υπάρχουν επίσης πολλές ακόμη ενδιαφέρουσες αναφορές στην αρχαία σοφία ."^[33]

Τι παρατηρούμε εν προκειμένω σχετικά με το εν λόγω νεοεποχίτικο "θεραπευτικό" σύστημα; Ότι θεμελιώνεται εξ ολοκλήρου σε αντιχριστιανικές αποκρυφιστικές πρακτικές και δοξασίες.

 Επιπλέον, στο εν λόγω σύστημα υπάρχουν πολλές ακόμα παράμετροί του, που σχετίζονται με τον αποκρυφισμό όπως π.χ,  για να γίνει ενεργοποίηση των ουσιών που περιέχουν τα μπουκάλια γίνεται χρήση Καμπαλιστικών επικλήσεων^[34].

Ακόμα στα μπουκάλια Ν 50-64  δόθηκαν τα ονόματα 14 "Αναληφθέντων διδασκάλων της πλανητικής Ιεραρχίας. Διαπιστώνουμε δηλαδή εδώ την χρήση ορολογίας και δοξασιών θεοσοφικών και όχι μόνο^[35] .

Και στο ερώτημα, πως θεραπεύουν τα χρώματα, τα έλαια, οι ουσίες γενικά του Αύρα -Σώμα δίνεται ως απάντηση των οπαδών του,  ότι θεραπεύουν μέσω της " ζωτικής ενέργειας των Δασκάλων" που αντιπροσωπεύεται από τις ακτίνες " που αφομοιώνονται από τα ορυκτά και τα φυτά που έχουν το αντίστοιχο χρώμα"^[36] . Βλέπουμε δηλαδή , μια τυπική αποκρυφιστική απάντηση.

 3) Στις κλασσικές αντιχριστιανικές διδασκαλίες που συστηματικά προβάλλουν οι ομάδες της «Νέας Εποχής» ανήκει και η πλάνη της μετενσάρκωσης. Μάλιστα την προβάλλουν ως κάτι πρωτόγνωρο, κάτι βαθύ και συναρπαστικό. Θα αναφερθούμε μόνο σε μια πρακτική που μαρτυρείται άμεσα και με σαφήνεια η σχέση και αυτής  της νεοεποχίτικης πτυχής με τον αποκρυφισμό .

 Στις ΗΠΑ, μια από τις πιο γνωστές υπνοθεραπεύτριες που είναι ταυτόχρονα και φανατική θιασώτης της «Νέας Εποχής» είναι η Helen Wambach, υπνοθεραπεύτρια στο επάγγελμα, που ασκεί μια πρακτική γνωστή ως αναδρομή σε προηγούμενες ζωές μέσα από την ύπνωση. Η ίδια αναφέρει, ότι ρώτησε κάποιους πελάτες της γιατί επέλεξαν να μετενσαρκωθούν σ’ αυτή τη φάση της ανθρώπινης ιστορίας. Σύμφωνα πάντα με τους ισχυρισμούς της, η συνήθης απάντηση ήταν: «Επειδή είναι η « Νέα Εποχή», η εποχή του Υδροχόου»^[37]. Η ίδια επίσης κάνει λόγο για συναντήσεις και ομιλίες με πνεύματα^[38] κατά τη διάρκεια των αναδρομών. Είναι νομίζω εύκολο να αντιληφθούμε, τι είδους πνεύματα είναι αυτά, στα οποία αναφέρεται η θιασώτης της «Νέας Εποχής» Ε.Wambach.

 4) Βασικό επίσης κεφάλαιο και αγαπημένο θέμα του σύγχρονου αντίχριστου και εφιαλτικού κινήματος  του «Νέας Εποχής», είναι το θέμα της υπάρξεως εξωγήϊνων όντων - UFO. Το θέμα της υπάρξεως εξωγήινων όντων ξεκίνησε στις 24-6-1947.

Με το πέρασμα του χρόνου, γύρω από το ζήτημα αυτό, υπήρξε μια πρωτοφανής και πολυεπίπεδη προπαγάνδα, που οδήγησε πάρα πολλούς ανθρώπους παγκοσμίως να πιστεύουν αβασάνιστα στην ύπαρξη εξωγήινων η τουλάχιστον να διάκεινται φιλικά προς την ιδέα αυτή.

Κινηματογραφικές υπερπαραγωγές, τηλεοπτικές σειρές, ντοκιμαντέρ, χιλιάδες άρθρα στις εφημερίδες και τα κοσμικά περιοδικά με ουφολογική ύλη κ.α. συνέβαλαν και συμβάλουν στην προπαγάνδα αυτή.

Το κίνημα της «Νέας Εποχής», όχι μόνο θα στεγάσει στο οικοδόμημά του τις περί των UFO δοξασίες και θα αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος των δοξασιών του, αλλά θα τις προωθήσει ποικιλοτρόπως περαιτέρω.

Η αποκρυφιστική όμως διάσταση του θέματος των εξωγήϊνων UFO είναι η πτυχή  εκείνη που αποσιωπάται σκοπίμως η δεν τονίζεται ακριβώς, παρ’ ότι έχει καίρια σημασία για την ορθή αξιολόγηση του φαινομένου και τη σωστή τοποθέτηση απέναντι σ’αυτό από κάθε ορθόδοξο ποιμένα και χριστιανό.

 Εν προκειμένω, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την αποκρυφιστική διάσταση του θέματος των UFO, την έχουν αναδείξει και αποδείξει δύο κορυφαίοι Ορθόδοξοι και έγκυροι μελετητές του χώρου των αιρέσεων, οι αείμνηστοι π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος^[39]και ο π. Σεραφείμ Ρόουζ^[40] , όπως επίσης και ένας σύγχρονος λαμπρός ορθόδοξος απολογητής, ο  π. Ιωάννης Κωστώφ^[41].

Στην ορθόδοξη νηπτική και αγιολογική παράδοση,  όπως έδειξαν οι εν λόγω πατέρες, διασώζονται περιστατικά δαιμονικών πειρασμικών ενεργειών σε αγίους και ασκητές, που παρουσιάζουν μια καταπληκτική ομοιότητα και αντιστοιχία με περιστατικά και γεγονότα, που διηγούνται ως εμπειρίες - επαφές τους διάφοροι οπαδοί των UFO.

Αυτό δεν πρέπει να μας εκλήσσει. Ο άγιος Ιωάννης ο  Δαμασκηνός συνοψίζοντας κατά τρόπο σαφή την αγιοπατερική διδασκαλία, επισημαίνει ότι οι δαίμονες «παραχωρήσεως δε Θεού γινομένης και ισχύουσι και μεταβάλλονται και μετασχηματίζονται εις οίον θέλουσι σχήμα και φαντασία»^[42].

Η αποκρυφιστική διάσταση του θέματος των εξωγήινων μαρτυρείται και από άλλα γεγονότα. Έχει επισημανθεί π.χ. από ξένους μελετητές των αιρέσεων και της παραθρησκείας, ότι ηφρασεολογία και η ορολογία που χρησιμοποιείται από τους οπαδούς των UFO έχει αρχικώς πρωτοχρησιμοποιηθεί και αντληθεί από το χώρο του  αποκρυφισμού^[43].Επιπλέον, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι πολλοί από τους  ιδρυτές UFO – σεκτών, είχαν σχέση με τον αποκρυφισμό.

Μία ακόμη χαρακτηριστική απόδειξη σχετική με την αναφορά μας στην αποκρυφιστική διάσταση του θέματος των UFO, αποτελεί και η μαρτυρία ενός επιφανούς Αμερικανού θεωρητικού και υποστηρικτή των UFO, του Μπίλ Κούπερ. Ο Μπίλ Κούπερ αναφερόμενος σε κάποιες πληροφορίες που του έδωσαν «εξωγήινοι» σε μια επαφή  μαζί τους τονίζει: «Οι πληροφορίες που μας έδωσαν δεν ήταν μόνο επιστημονικές. Μας είπαν πολλά αποκρυφιστικά πράγματα. Υποστηρίζουν ότι έχουν στενή σχέση με τις θρησκείες μας. Μιλούσαν για μαγεία και για τις λατρείες της γης»^[44].

          Αμφιβάλλει κανείς, για το ότι η πηγή προελεύσεως αυτών των πληροφοριών είναι δαιμονική με προσωπείο εξωγήινου η για την ύπαρξη αποκρυφιστικού στοιχείου στα UFO; Νομίζουμε όχι. Βλέπουμε λοιπόν ότι και σ’ αυτή την νεοεποχίτικη πτυχή ο αποκρυφισμός είναι παρών.

 5) Στις πιο γνωστές όμως αποκρυφιστικές πρακτικές και δοξασίες της Νέας Εποχής ανήκει και το λεγόμενο Τσάνελινγκ (Channeling) που προέρχεται από την αγγλική λέξη (channel) κανάλι, δίαυλος και αποτελεί αποκρυφιστική τεχνική ύπνωσης η διαλογισμού στήν οποία το μέντιουμ ως ενδίαμεσος, ως κανάλι, γίνεται δέκτης και μεταφορέας μηνυμάτων  από οντότητες όπως πνεύματα, ψυχές πού έχουν εκδημήσει, άγγελοι, κ.α).

 Το Τσάνελινγκ (Channeling) διαφημίζεται από τις ομάδες της «Νέας Εποχής» ως μορφή «εναλλακτικής πνευματικότητας». Ποια είναι όμως η θεωρητική βάση αυτής της αποκρυφιστικής πρακτικής;  Κατά τις νεοεποχίτικες αντιλήψεις κάποιοι άνθρωποι έχουν φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο πνευματικής συνειδητότητας και διορατικότητας ασχέτως επαγγέλματος η κοινωνικής τάξης, και σ’ αυτό διαφοροποιούνται από τους υπόλοιπους  ανθρώπους. Έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν με όντα από άλλα πνευματικά πεδία όπως ισχυρίζονται, που πολλές φορές παρουσιάζονται και μπροστά τους η και τους καταλαμβάνουν .

Στα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα εν προκειμένω ανήκει το νεοεποχίτικο βιβλίο του Νίαλ Ντόναλντ Ουάλς,  «Συνομιλίες με το Θεό » (Neale Donald Walsch, Conversations with God) μευψηλότατες πωλήσεις στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Τι ήταν τώρα αυτές οι συνομιλίες ; Ήταν κατά το συγγραφέα προφορικές ανταλλαγές απόψεων με ανώτατους διδασκάλους άλλων πλανητικών χώρων, με εξελιγμένα όντα από άλλα πνευματικά πεδία, με εξωγήινες νοημοσύνες, και αγγέλους. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε εν προκειμένω τι είδους όντα και άγγελοι ήταν αυτοί, με τους οποίους συνομιλούσε ο συγγραφέας με κριτήριο αξιολόγησης την ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοσή μας.

 6) Στις  αντιλήψεις που συχνά επαναλαμβάνουν και καλλιεργούν διάφοροι εκφραστές και φορείς της «Νέας Εποχής» ,ανήκει συχνά και η προτροπή για την χρήση των λεγομένων εναλλακτικών ή και ενεργειακών θεραπειών κατά την νεοεποχίτικη ορολογία. Πρόκειται για αυτοδιαφημιζόμενα είδη θεραπειών τα οποία βρίσκονται σε κάθετη αντίθεση με την κλασσική ιατρική επιστήμη.

Στις εν λόγω θεραπείες ανήκει και το Ρέϊκι. Το Ρέϊκι είναι ιαπωνικής προέλευσης λέξη και σημαίνει παγκόσμια ενέργεια ζωής^[45]. Ο θεραπευτής ενεργεί ως κανάλι που διοχετεύει κατά τους ισχυρισμούς τους, την παγκόσμια ενέργεια για να θεραπευθεί ο ασθενής. Είναι απαλλαγμένη αυτή η πολυδιαφημιζόμενη νεοεποχίτικη θεραπεία από το αποκρυφιστικό στοιχείο; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι.  α) Για να γίνει κάποιος θεραπευτής Ρέϊκι  προϋποθέτει τελετουργικής υφής μυήσεις.

β)Σε πολλά εγχειρίδια Ρέϊκι η αναφορά σε πνεύματα κατά τα στάδιο της «θεραπείας» παρουσιάζεται ως δεδομένη^[46].Τα εν λόγω πνεύματα η θεία όντα θεωρούνται ως οδηγοί  του Ρέϊκι, είναι παρόντα κατά τη διαδικασία της μύησης σύμφωνα με τα εν λόγω εγχειρίδια. γ) Θα αναφέρουμε μια δημοσιευμένη μαρτυρία κάποιας κυρίας που κατέφυγε σε θεραπεία Ρέϊκι και ασκούσε καθημερινά αυτή τη θεραπεία. Προϊόντος του χρόνου αισθανόταν  μια παράξενη παρενέργεια. Κάποιος μιλούσε από μέσα της. Μια φωνή που δεν μπορούσε να την ελέγξει. Όταν τηλεφώνησε με αγωνία στο θεραπευτή του Ρέϊκι , αυτός της απάντησε «Αυτό είναι θαυμάσιο Jill. Έχετε επιλεγεί από τα πνεύματα θεραπείας του Ρέϊκι. Θα είναι οι σύντροφοί σας για πάντα τώρα »^[47]. Νομίζουμε ότι ορθώς εν προκειμένω ο Reinhard Hummel  ειδικός ερευνητής και εντεταλμένος της Ευαγγελικής Εκκλησίας της  Γερμανίας έχει χαρακτηρίσει το Ρέϊκι ως μορφή θεραπευτικής μαγείας από την Ιαπωνία.

Εξετάζοντας διάφορες πτυχές και εκφάνσεις της «Νέας Εποχής», διαπιστώνεται ότι ο αποκρυφισμός σε μια πληθώρα εκδηλώσεων του όχι μόνο είναι παρών αλλά  επιπλέον για τους θιασώτες της «Νέας Εποχής» θεωρείται ως κάτι το δεδομένο. Κάτι το αυτονόητο. Και τούτο γιατί κατά τις νεοεποχίτικες αντιλήψεις ο αποκρυφισμός είναι ένα ακόμα πνευματικό μονοπάτι για την αναζήτηση  της αλήθειας .Ένας εξ’ ίσου ισότιμος τρόπος να αναδείξουν και να ταυτιστούν με το Θεό που έχει κάθε άνθρωπος μέσα του κατά τις νεοεποχίτικες αντιλήψεις .

5. Η αποκρυφιστική προέλευση του Πανθρησκειακού οράματος της «Νέας Εποχής» .

 Σε πολλούς και ποικίλους χώρους γίνεται λόγος για την ανεκτικότητα, την συμφιλίωση, την συνεργασία και την προσφορά στην πρόοδο του ανθρώπου από την ποικιλόμορφη συνεργασία των διαφόρων θρησκειών. Από κοινωνιολογικής πλευράς, ο λόγος αυτός  πηγάζει από το γεγονός ότι  η θρησκεία ως ενδοκοσμικό φαινόμενο που είναι συνυφασμένο  με μια ποικιλία κοινωνικών δομών, σχέσεων και δράσεων πολλές φορές έγινε αφορμή διαφόρων μορφών συγκρούσεων. Συνέπεια αυτής της λογικής, αποτελεί ο ισχυρισμός ότι πρέπει η θρησκευτικότητα να χειραγωγηθεί και να καταστεί  παράγοντας κοινωνικής ευστάθειας.

 Η προβληματική αυτή υιοθετήθηκε από τη «Νέα Εποχή» που διαφημίζει την εποχή τη δική της ακριβώς ως εποχή αρμονικής συμβίωσης, αρχικά των θρησκειών και υπέρβασης των προβλημάτων και στο θρησκευτικό πεδίο που  δημιούργησε η εποχή του Ιχθύος καθώς κυριαρχούσε ο Χριστιανισμός. Όραμά της και τελικός στόχος της, είναι η πανθρησκεία, ως μορφή δήθεν ενότητας κατά το ολιστικό μοντέλο που η «Νέα Εποχή» διακηρύττει.

Όλες οι θρησκείες αλλά και αυτά τα παραθρησκευτικά μορφώματα σύμφωνα με τη νεοεποχίτικη αντίληψη είναι ισότιμοι τρόποι προσέγγισης και δρόμοι εναλλακτικής πρόσβασης προς το Θεό, που βεβαίως δεν είναι ο Θεός της εν Χριστώ Ιησού θείας Αποκαλύψεως. Για τη «Νέα Εποχή» κάθε αντίληψη περί μοναδικότητας του Ιερού Ευαγγελίου, κάθε αντίληψη που δεν κατανοεί ισοπεδωτικά και εξισωτικά όλες τις πίστεις, θεωρείται φανατισμός, μισαλλοδοξία, παρωχημένη και διχαστική προσέγγιση. Αναφέρουν χαρακτηριστικά Έλληνες εκπρόσωποι της «Νέας Εποχής» «κατά την εποχή αυτή της σύγκλισης των πάντων επί Γης, το ζητούμενο από τους ανθρώπους του πνεύματος είναι η απόρριψη κάθε ετικέτας και κάθε θεώρησης μιας θρησκείας ή πνευματικής αγωγής ως μοναδικής ή έστω ανώτερης»^[48].

Η νεοεποχίτικη αυτή προσέγγιση καλλιεργείται σήμερα τεχνηέντως και από πολλά Μ.Μ.Ε και από τους λεγόμενους διαμορφωτές γνώμης που είτε τυγχάνουν ανυποψίαστοι για το τι κρύβεται από πίσω, είτε το φρόνημα τους έχει διαβρωθεί από το πνεύμα της «Νέας Εποχής». Αν κάποιος ρωτήσει ποια είναι  η πηγή προέλευσης αυτών των Νεοεποχίτικων αντιλήψεων, που θεμελιώνονται,  η απάντηση είναι πάλι, δυστυχώς, ο αποκρυφισμός. Ας δούμε κάποιες χαρακτηριστικές  μαρτυρίες.

Η πρώτη, προέρχεται από έναν Έλληνα οπαδό του αποκρυφιστικού συστήματος της Θεοσοφίας. Κατά τον Έλληνα θεοσοφιστή  η Θεοσοφία «Ευρίσκει ότι εις την βάσιν των, την ουσία των, όλαι αι θρησκείαι κρύπτουσι την αυτήν αλήθειαν, παρουσιαζομένην υπό διαφόρους μορφάς , αναλόγως της εποχής και του λαού προς ον αποτείνονται »^[49]. Στο ίδιο μήκος κύματος αναφέρει ένα ελληνικό νεοεποχίτικο έντυπο  «Η Αλήθεια, αν και ίδια πάντα, δόθηκε με διαφορετικό μανδύα, κάθε φορά από άλλη όψη, ανάλογα με το χρόνο και τον τόπο»^[50] .Η θεοσοφική αυτή αντίληψη αποτελεί ακριβώς το θεμέλιο πάνω στο οποίο προσπαθεί να οικοδομηθεί το πανθρησκειακό όραμα της «Νέας Εποχής» και ταυτοχρόνως χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για την εξισωτική θεώρηση όλων των θρησκειών.

 Η δεύτερη μαρτυρία προέρχεται από την Αννί Μπεζαντ τη γυναίκα που διαδέχθηκε το σύζυγο της Έλενας Μπλαβάτσκυ στην προεδρεία της Θεοσοφικής Εταιρείας. Κατά τις αποκρυφιστικές δοξασίες της Θεοσοφίας, υπάρχει μια απόκρυφη Παγκόσμια πνευματική Ιεραρχία που καθοδηγεί τον κόσμο αναλόγως των εποχών και των διαφόρων ιστορικών και πνευματικών συγκυριών. Η Ιεραρχία αυτή, έχει ορίσει έναν ειδικό Υπέρτατο Εκπαιδευτή όπου πάντα κατά τους ισχυρισμούς της Μπεζάντ  « η ευλογία του επιχέεται εφ’ όλων των ζωσών θρησκειών της γης. Έχει επίσης το μέγα καθήκον, όταν έλθη το πλήρωμα  του χρόνου να επαναφαίνηται εκάστοτε επί της γης δια να εμπνεύση νέαν θρησκείαν, να κρούση νέον τόνον , μέχρι ου όλοι ομού συναπαρτίσουν την μεγαλοπρεπήν θρησκευτικήν συγχορδίαν της ημετέρας ανθρωπότητος, ποκίλην αλλ’αρμονικήν , με διαφορετικούς τόνους αποτελούσαν μίαν υπέροχον συνολικήν αρμονίαν »^[51].

 Η τρίτη και πλέον  χαρακτηριστική μαρτυρία προέρχεται από την αγγλίδα αποκρυφίστρια Αλίκη Μπέϊλη που όπως έχουμε ήδη αναφέρει οι οπαδοί της «Νέας Εποχής» αναφέρονται με ιδιαίτερο θαυμασμό στο όνομά της και τις ιδέες της. Η Μπέϊλη ισχυρίζονταν ότι όλες οι απόψεις της προέρχονταν από την καθοδήγηση και τις υπαγορεύσεις  μιας πνευματικής οντότητας δασκάλου πού ονομάζονταν Τζβάλ Κούλ. Της παρουσιάστηκε με ανθρώπινη μορφή και της είπε ότι ήταν ενσάρκωση ενός θιβετιανού Λάμα.

   Η οντότητα αυτή, ο Τζβάλ Κούλ  λέγει η Μπέϊλη, της φανέρωσε, ότι η πλανητική ιεραρχία «είχε αναλάβει μια αποστολή σε πολιτικό επίπεδο, να φέρει τη διεθνή συνεργασία και την οικονομική σύνθεση. Στο χώρο της θρησκείας, να καλλιεργήσει την πνευματική συνείδηση και ένα είδος παγκόσμιας θρησκείας. Στον τομέα των επιστημών, της εκπαίδευσης και της ψυχολογίας, σκοπός τους ήταν να διευρύνουν την ανθρώπινη συνείδηση, τη γνώση και τις ανθρώπινες ικανότητες, γενικότερα.(…) Τα σχέδια αυτά μπορεί να είναι ιδεαλιστικά αλλά όχι ανέφικτα »^[52]. Νομίζουμε ότι η μαρτυρία της Μπέϊλη είναι εξόχως σαφή και ρεαλιστική σχετικά με την αποκρυφιστική προέλευση του πανθρησκειακού οράματος της «Νέας Εποχής».

 6. Ορθόδοξες επισημάνσεις. 

Σεβασμιώτατοι,

Σεβαστοί πατέρες, και αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί, λαμβάνοντας υπόψιν τα όσα αναφέραμε νομίζουμε ότι κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει τον αντίχριστο χαρακτήρα  της αυτοδιαφημιζομένης «Νέας Εποχής», ιδιαιτέρως μάλιστα όταν ο αποκρυφισμός είναι έκδηλος στην προέλευση, στα γνωρίσματα και στις δοξασίες της.

Δεν μπορεί επίσης κάποιος να παραβλέψει ότι με τίςαντιλήψεις της «Νέας Εποχής» επαναλαμβάνεται σήμερα η ίδια αρχέγονη εκείνη προτροπή του όφεως ‘’έσεσθε ως θεοί‘’ (Γεν 2,5) για μια εκ νέου υπαρξιακή αυτονόμηση και αγνόηση του Θεού  Πατέρα υποσχόμενος για μια ακόμη φορά νέους δρόμους αυτολύτρωσης, πού έχουν το κατάλληλο για την εκάστοτε περίπτωση προσωπείο.

Ο ορθόδοξος χριστιανός εν προκειμένω βρίσκεται απέναντι σεένα φαινόμενο που με εξαιρετικώς δόλιους τρόπους και μεθοδικές ενέργειες  απειλεί να αλλοιώσει το φρόνημά του. Κινδυνεύει πνευματικά και υπαρξιακά από το φρόνημα της «Νέας Εποχής».

Ένα φρόνημα που αποτελεί σύνθεση διανοημάτων ανθρώπων πονηρών και γοήτων ( 2 Τιμ 3,13), στοιχείων του κόσμου (Κολ 2 , 20), φιλοσοφίας και κενής απάτης( Κολ 2, 8 ), πνευμάτων πλάνης και διδασκαλίες δαιμονίων(1 Τιμ 4, 1) , γραώδεις μύθους(1 Τιμ 4,7), βέβηλες κενοφωνίες  και αντιθέσεις της ψευδωνύμου γνώσεως (1 Τιμ 6,20).

 Ο αποκρυφισμός της «Νέας Εποχής» είναι μια δυνητική πνευματική απειλή, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος χωρίς να το αντιληφθούν οι άνθρωποι, να επιστρέψουν σ’ αυτά που  βεβαίωσαν κατά τη βάπτισή τους ότι αρνήθηκαν, τα έργα δηλαδή, την λατρεία, τους αγγέλους και την πομπή του διαβόλου^[53]. Κίνδυνος που καθίσταται ακόμα πιο ορατός εάν συνεκτιμήσουμε το έλλειμα κατήχησης που παρουσιάζεται στους χριστιανούς μας μαζί με την σύγχυση που επικρατεί στην εποχή μας.

Κάθε λόγος που  αναφέρεται στη μοναδικότητα της εν Χριστώ Ιησού θείας Αποκαλύψεως, κάθε τοποθέτηση που  αρνείται να σμικρύνει η να εξισώσει την Εκκλησία, το Σώμα του Χριστού, με την οποιαδήποτε πίστη,  στιγματίζεται από τους θιασώτες της «Νέας Εποχής» ως δήθεν φανατισμός, ως μισαλλοδοξία, ως παρωχημένη και διχαστική προσέγγιση.

Μπροστά σ’ αυτού του είδους τις μεθοδεύσεις, υπάρχει μια μόνο απάντηση. Είναι ο λόγος- προτροπή του αγίου Ιγνατίου Αντιοχείας προς τον άγιο Πολύκαρπο Σμύρνης «στήθι εδραίος ως άκμων τυπτόμενος. μεγάλου εστίν αθλητού το δέρεσθαι  και νικάν» (Προς Πολύκαρπον, 3).

Τελειώνοντας την παρούσα εισήγηση,  αφού σάς ευχαριστήσω για την υπομονή σας να με ακούσετε θα μου επιτρέψετε να επαναλάβω το του Ωριγένους «το φανέν ημίν ειρήκαμεν, ο δε  βέλτιον νοείν και λέγειν εκείνος ημών μάλλον ακουέσθω». Σάς ευχαριστώ.

^[1].Περιοδικό ΖΕΝΟΦΙ,τεύχος 1, Ιαν-Φεβρ 1991, σελ 4 .

^[2] .Περιοδικό ΔΩΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, τ. 13 ,Σεπτ-Οκτ 2004, έξώφυλο

^[3]. Ι. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ , Έκδοσις Ακριβής Ορθ.Πίστεως, Γ΄ 1, P G 94, 984 B .

^[4]. Πρωτ. Α. ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΥ, Αποκρυφισμός, Γκουρουϊσμός, Νέα Εποχή, 1990, σσ 7-12 . M.Lacroix,Το "New Age" , 1997, σ 25 -31.

^[5].Περιοδικό  ΔΩΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, τ. 13 ,Σεπτ-Οκτ 2004, σελ  25.

^[6] .ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, Λόγος κατά των μη βουλομένωνομολογείν Θεοτόκον την Αγ.Παρθένον, 2, P.G 76,257 B

^[7] .M.Lacroix,Το "New Age" , όπ.π ,σ 13 -15.  HARPER' S,Εγκυκλοπαίδεια Μυστικιστικών και Παραφυσικών  εμπειριών, 1994,  σελ. 515.

^[8] .Πρωτ. Α. ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΥ, Αποκρυφισμός, Γκουρουϊσμός, Νέα Εποχή, όπ.π, σελ. 7-8. Φ. ΤΕΡΖΑΚΗΣ, Νέα Εποχή, στο Θρησκειολογικό Λεξικό, 2000, σελ. 412.HARPER' S, Εγκυκλοπαίδεια ,όπ.π,  σελ. 515.

^[9].ΛΗΒΙ ΝΤΟΟΥΛΙΝΓΚ, Το Υδροχοϊκό Ευαγγέλιο του ΙησούΧριστού,1997, σελ 25

^[10] . M.Lacroix,Το "New Age", όπ.π, σελ 58 .

^[11].HARPER' S Εγκυκλοπαίδεια, όπ. π.,  σελ. 515

^[12]. Φ. ΤΕΡΖΑΚΗ, Νέα Εποχή, όπ. π., σελ. 412.

^[13] .Π.ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ, Εγκυκλοπαίδεια εσωτερισμού και αποκρύφου γνώσεως, τόμος Δ΄,1975, σελ 425 .

^[14] .Panorama der neuen  Religiosität ,  2001, σελ.211.

^[15]. J.G.MELTON ,Modern Alternative Religion in the West, στο  A Handbook of Living Religion, (edited By.J.R.Hinnels), 1994, σσ  461-462 .

^[16]. K. HUTTEN, Seher - Grübler -Enthusiasten , 1966 ¹⁰ , σσ 282 -288.

^[17] .Panorama ..., όπ. π, σελ 257 . Handbuch  Religiöse Gemeinschaften und Weltanschauungen , 2000 ⁵ , σελ 670.

^[18].Kirchen - Sekten - Religionen, ( Hrgs: G.Scmid - G.O.Scmid), 2003 ⁷  , σελ 269. IRVING HEXHAM, Pocket  Dictionary of New Religious Movements,  σελ 51

^[19]. M.Lacroix,Το "New Age" , όπ.π,  σσ 15-16 . HARPER'S,Εγκυκλοπαίδεια, όπ.π, σελ. 531.

^[20]. HARPER' S,Εγκυκλοπαίδεια..., όπ.π,  σελ. 53 .

^[21].Ο όρος χρησιμοποιείται στον Ινδουισμό.Βλ   The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion,  1989, σελ 86 .  Kompakt lexikon Religionen , (Hrsg:R.Hauth ), 1998, σελ 91 Πρβλ. Κ.Μελισσαρόπουλου, Εισαγωγή στη Θεοσοφία, 1966² , σσ  41,64-65 .

^[22] .Irving Hexham, Pocket  Dictionary, όπ.π.,σελ.30.Πρωτ.Α.Αλεβιζοπούλου, Ο Αποκρυφισμός στο φως της Ορθοδοξίας, τεύχη 11-15, 1996, σελ 271.

^[23] . Handbuch  Religiöse Gemeinschaften und Weltanschauungen , 2000 ⁵ , σελ 670. Harper's,  Εγκυκλοπαίδεια, όπ.π,  σελ. 517.  M.Lacroix, Το"New Age",όπ.π  σελ. 26.

^[24]. Irving Hexham, Pocket  Dictionary, όπ.π.,σελ.69. Harper' s,Εγκυκλοπαίδεια, όπ.π,σελ 509-510. Kompaktlexikon Religionen, όπ.π, σελ 196 .Πρωτ.Α.Αλεβιζοπούλου, Ο Αποκρυφισμός στο φως της Ορθοδοξίας, όπ.π, σσ 270-271 .

^[25]. Irving Hexham, Pocket  Dictionary, όπ.π.,σελ 73 .

^[26] . Handbuch  Religiöse Gemeinschaften und  Weltanschauungen ,όπ.π, σσ 672-673. Harper's,  Εγκυκλοπαίδεια, όπ.π, σσ 710-714 .  Irving Hexham, Pocket  Dictionary,όπ.π.,σελ 104 .

^[27]. Kompaktlexikon Religionen,  όπ.π.σελ.247. M. Lacroix, Το "New Age", όπ.π.σελ. 16.Handbuch Religiöse Gemeinschaften und  Weltanschauungen ,όπ.π.σελ.673.

^[28]. Irving Hexham, Pocket  Dictionary, όπ.π.,σελ.50.Kompaktlexikon Religionen,όπ.π.σελ.117.

^[29] Βλ.ενδεικτικά: Βαρνάβας Μισίη, Η Νεοειδωλολατρία στο Ηλεκτρονικό διαδίκτυο, στο «Θεοδρομία», τ.2, Απρ.Ιούν.2005, σελ.278-285.

^[30] . Η Αλήθεια για την Αστρολογία ,  1990, σσ 146-147.

^[31] .ΕΙΡΗΝΗ  ΝΤΑΛΙΧΩΒ-ΜΑЇΚ ΜΠΟΥΘ,  Αύρα-Σώμα, 2002,  σελ 11 .

^[32].ΕΙΡΗΝΗ  ΝΤΑΛΙΧΩΒ-ΜΑЇΚ ΜΠΟΥΘ,  Αύρα-Σώμα, όπ.π, σελ 12 .

^[33].ΕΙΡΗΝΗ  ΝΤΑΛΙΧΩΒ-ΜΑЇΚ ΜΠΟΥΘ, Αύρα-Σώμα, όπ.π, σελ  12.

^[34].ΕΙΡΗΝΗ  ΝΤΑΛΙΧΩΒ-ΜΑЇΚ ΜΠΟΥΘ, Αύρα-Σώμα, όπ.π, σελ  72

^[35].ΕΙΡΗΝΗ  ΝΤΑΛΙΧΩΒ-ΜΑЇΚ ΜΠΟΥΘ, Αύρα-Σώμα, όπ.π, σσ  302-303.

^[36]. ΕΙΡΗΝΗ  ΝΤΑΛΙΧΩΒ-ΜΑЇΚ ΜΠΟΥΘ, Αύρα-Σώμα, όπ.π, σσ  304

^[37]. MARK ALBRECHT , Μετενσάρκωση, 2004, σελ.19.

^[38]. όπ.π., σελ.87.

^[39]. Πρωτ Α.AΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΥ , Αποκρυφισμός-Γκουρουϊσμός-« ΝέαΕποχή», όπ.πσελ.120-127.

^[40]. Ιερομ. SERAPHIM  ROSE, Η Ορθοδοξία και η Θρησκεία τούΜέλλοντος , 2000, σσ .109-157, 255-257.

^[41]. Αρχιμ.ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΩΣΤΩΦ ,Πίστη και Λογική, τόμ.Β΄, 1993, σσ.46-72

^[42].  Έκδοσις Ακριβής Ορθοδόξου Πίστεως 2,4  PG 94, 877A.

^[43]. H.Gasper – J.Müller – F.Valentin, Lexikon der Sekten....,όπ.π.,σελ.1096.

^[44]. Π.ΓIANNOYLAKHΣ Λ. ΚΑΒΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Η Αλήθεια για τα UFO καί τις εξωγήινες συνομωσίες ,2004, σελ. 212.

^[45]. R.HUMMEL, Reiki Heilungsmagie aus Japan, MD 549 (1991) 163- 164 . H.S.BERNDT,Wissen , Kulte, Weltanschauungen,2003,  σσ  77-78 .

^[46].Ρέϊκι, στο  Ο Ερευνητής της Αλήθειας , τ.25. Ιαν-Φεβρ 2004, σελ 15 .

^[47]. Ρέϊκι, στο  Ο Ερευνητής της Αλήθειας , τ.25. Ιαν-Φεβρ 2004, σελ 16 .

^[48].Περιοδικό ΖΕΝΟΦΙ,τεύχος 2 , Μάρτιος -Απρίλιος 1991 , σελ 52 .

^[49]. Π.Π.ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΣ , Θεοσοφία ,  Μ.Ε.Ε, τομ 12 (1930 ), σελ  530  .Στα ίδια πλαίσια κινείται και ο Γάλλος Θεοσοφιστής TH.PASCAL όταν ομιλεί  για την « απόδειξιν της πνευματικής ενότητος πασών των θρησκειών » Βλ TH.PASCAL, Α.Β.Γ. της Θεοσοφίας , 1925, σελ 19 .

^[50] .Περιοδικό ΔΩΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, τ.13,Σεπτ-Οκτ 2004, εξώφυλλο

^[51].ANNIE BESANT , Προς την Μύησιν,  1930, σελ 96.

^[52]. ΕΙΡΗΝΗ  ΝΤΑΛΙΧΩΒ-ΜΑЇΚ ΜΠΟΥΘ, Αύρα-Σώμα, όπ.π, σελ 299.  Handbuch Religiöse Gemeinschaften und  Weltanschauungen , όπ.π. σσ  670-672 .Δρόμοι της Γνώσης,  2001, σελ 370 .

^[53].ΠΑΝ.ΤΡΕΜΠΕΛΑ, Μικρόν Ευχολόγιον, τόμος  Α΄ , 1998² , σελ 346-347 . 

Πηγή:http://www.ppu.org.cy/meletes_KoinPr2.html